عملکرد تایرها در طول زمان چه تغییری میکند؟ تفاوت اصلی بین تایر نو و کارکرده چیست؟ برای دریافت پاسخ، با زومیت همراه باشید.
تایرها یکی از مهم‌ترین بخش‌های خودرو هستند که عملکرد آن‌ها، تأثیر مستقیم بر رانندگی دارد. امروز انواع تایرها با کاربری مختلف و قیمت‌های متنوع در بازار وجود دارد تا خریدار در انتخاب لاستیک مناسب، با گزینه‌های زیادی روبرو شود. عملکرد تایرهای در طول زمان و صاف شدن رویه‌ی آن، در شرایط مختلف می‌تواند خوب یا بد تعریف شود. در این مقاله قصد داریم به این دو سؤال پاسخ دهیم: عملکرد تایرها در طول زمان چه تغییری میکند؟ تفاوت اصلی بین تایر نو و کارکرده چیست؟
رانندگان باتجربه حتماً متوجه این نکته شده‌اند که پس از استفاده از تایرها، چسبندگی و عملکرد آن‌ها در جاده‌ها و آسفالت خشک بهتر می‌شود. این مورد را می‌توان به‌خصوص در کاهش مسافت ترمز و چسبندگی بیشتر تایرها در هنگام پیچیدن تهاجمی از نزدیک لمس کرد. اما با بالا رفتن عمر تایر و چسبندگی بیشتر روی آسفالت خشک، در مقابل عملکرد لاستیک در مسیرهای بارانی و خیس کاهش پیدا میکند. دلیل اصلی این مورد، صاف شدن رویه و آج لاستیک است؛ با صاف شدن بیشتر تایر، در جاده‌های خیس مسافت ترمزگیری بیشتر و قابلیت مانور دادن به‌طرز قابل توجهی کمتر می‌شود. اما دلیل تغییر عملکرد تایر در گذر زمان و در مسیرهای مختلف خشک و بارانی چیست؟
برای درک چسبندگی تایر و سطح، باید سه جز‌ء اصلی دخیل در چسبندگی آن را شناسایی کرد:
کامپاند
طرح رویه یا آج
ساختار اصلی
ساختار اصلی تایر، شکل کلی لاستیک و نحوه‌ی تعامل آن با برجستگی‌های سطح زمین را مشخص میکند. کامپاند نقش مهم‌تری دارد؛ درحقیقت هر چه تماس کامپاند و سطح زمین بهتر باشد، چسبندگی بهتر و در ادامه کنترل بهتر خودرو حاصل خواهد شد.
کامپاند در طول زمان و کارکرد تایر تغییری نمی‌کند و بنابراین هم در شرایط بارانی و هم خشک، می‌تواند عملکرد مناسبی داشته باشد. بخش آخر، رویه یا آج تایر بوده که مسئولیت اصلی آن، کنار زدن آب روی سطح و ایجاد چسبندگی بیشتر با جاده در شرایط بارانی و نامساعد است. باتوجه به عملکرد این سه بخش، با ازبین رفتن آج‌ها و صاف شدن رویه‌ی تایر، عملکرد آن در سطح خیس کاهش پیدا میکند؛ اما با صاف شدن رویه، سطح تماس تایر و جاده و انعطاف‌پذیری بیشتر می‌شود که بنابراین در مسیرهای خشک، چسبندگی بیشتری هم شاهد هستیم. اگر طرفدار مسابقات اتومبیلرانی باشید، احتمالاً به تایرهای این نوع خودروها دقت کرده‌اید. رویه‌ی تایرهای مسابقه‌ای اسلیک (Slick) کاملاً صاف و بدون آج است تا حداکثر تماس ممکن با سطح آسفالت و البته چسبندگی ایجاد شود. برعکس در شارایط بارانی، تایرهای آج‌دار با طرح مشابه خودروهای جاده‌ای استاندارد در خودروهای مسابقه‌ای کار گذاشته می‌شود.
بر اساس گفته‌های مهندسان شرکت مشهور تایرسازی میشلن، احتمال تصادف در شرایطی که جاده خیس بوده، در مقایسه با شرایط خشک، چهار برابر بیشتر است. این مورد باتوجه به اینکه چسبندگی تایرها و دید راننده در شرایط بارانی کاهش پیدا میکند، کاملاً قابل درک است. بنابراین در طراحی تایر، باید توجه ویژه‌ای به شرایط بارانی و عملکرد لاستیک در ایجاد چسبندگی بیشتر کرد. بدون شک تایر جدید و نو باید در شرایط بارانی عملکرد خوبی داشته باشد، اما همچنین باید این نکته را هم در نظر داشت که هر تایر باید تا کارکرد توصیه شده و پایان عمر، در تمام شرایط عملکرد مطلوب خود را حفظ کند. چه عمر تایر توسط تولیدکننده ۵۰ هزار یا ۱۰۰ هزار کیلوکتر توصیه شده باشد، تا آخرین کیلومتر باید چسبندگی در شرایط بارانی حفظ شود. تولیدکنندگان تایر برای اطمینان از عملکرد مطلوب محصول خود تا آخرین کیلومترهای کارکرد، از طراحی‌های منحصربه‌فرد در آج‌ها استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال فرورفتگی آج با طرح قاعده‌ی بزرگ، نقش مهمی در حفظ چسبندگی تایر با گذشت زمان در شرایط بارانی دارد. معمولاً در بخش جانبی شیارهای برجسته برای افزایش عملکرد در جاده‌های خیس و کنار زدن آب طراحی می‌شود که با گذشت زمان، این بخش صاف شده و ازبین می‌رود. اضافه کردن طرح‌های زیگزاگ رویه، بخش مهم دیگر برای چنگ زدن تایر به آب و تماس مستقیم با سطح زمین است؛ درواقع این طرح‌های زیگزاگی مانند برف‌پاک‌ها عمل می‌کنند.
آج‌های زیگزاگی در برخی تایرها به‌صورت عمقی کار نمی‌شوند که همین مورد باگذشت زمان ، باعث کاهش قابل توجه چسبندگی تایر در جاده‌های خیس می‌شود. زمانی که افراد خودروی صفر کیلومتر یا دست دوم خریداری می‌کنند، تایرها نقش مهمی در حس فرمان‌پذیری و چسبندگی جاده دارند. این نوع تایرها با آج‌های زیگزاگی سطحی، بیشتر برای این موارد تولید و با قیمت کمتر عرضه می‌شوند که باگذشت زمان عملکرد خود را از دست می‌دهند. تایرهای باکیفیت‌تر و گران‌تر، از آج‌های زیگزاگی سه‌بعدی برای افزایش مقاومت رویه می‌کنند. اگر آج‌های نازک‌تر عمقی هم به‌مجموعه طرح‌های رویه اضافه شود، سفتی افزایش پیدا میکند. اما تایرهای با آج نازک‌تر عمقی قیمت بسیار بالاتری از نمونه‌های دیگر دارند؛ برای مثال تفاوت قیمت تایر با آج ۰.۲ و ۰.۱ میلی‌متر، به‌دلیل استفاده از ابزارهای دقیق‌تر و گران‌قیمت‌تر، کاملاً قابل توجه است.
با اینکه تایرهای ارزان‌قیمت با آج سطحی‌تر و پهن‌تر زودتر عملکرد خود را در جاده‌های خیس از دست می‌دهند، اما حداقل کامپاند تغییری نمی‌کند؛ بنابراین در خرید تایر باید به کیفیت کامپاند آن توجه ویژه‌ای شود. میشلن در تایرهای خود از ترکیب سیلیسیم دی‌اکسید یا سیلیس (سیلیکا) باکیفیت، برای ایجاد بهترین چسبندگی در شرایط بارانی استفاده میکند. با اینکه سیلیس در کنار زدن آب روی سطح و تماس مستقیم تایر و جاده مثبت عمل میکند، اما این ماده باید در شکل خالص و باکیفیت استفاده شود. علاوه بر این برای ترکیب سیلیس در تایر، باید فرآیند دقیق و حساسی را دنبال کرد؛ تمام این موارد باعث افزایش قیمت یک تایر در برابر نمونه‌های دیگر می‌شوند.
باید توجه کرد تأثیر یک ست تایر باکیفیت در ترمزگیری، فرمان‌پذیری و جلوگیری از تصادفات غیرقابل انکار است. درواقع با نصب سیستم ترمز افترمارکت گران‌قیمت، اگر تایرها مناسب نباشند، هیچ تغییری در رانندگی حس نخواهد شد. باید توجه داشت که تایرهای با آج صاف هم پس از کارکرد بیش از حد، کارایی خود را به‌طور کامل از دست می‌دهند. انتخاب تایر مناسب برای شرایط مختلف، کار آسانی نیست و باید عملکرد انواع گوناگون تایر در جاده‌های خشک و بارانی تجربه شود؛ بنابراین توصیه می‌شود با توجه به خودرو و جاده‌های محل تردد از تجربه‌ی دیگران برای انتخاب بهترین تایر، استفاده کنید.