به‌طور قطع برای هر خودرو نیاز به مازاد قطعاتی برای خدمات پس از فروش آن است. حال این تولید مازاد چند درصد است؟ آیا این میزان در نوع خودرو متفاوت است؟ نحوه توزیع آن به چه شکل و از چه طریقی انجام می‌شود؟ در این گزارش صمت سراغ قطعه‌سازان و فعالان این صنعت رفته تا پاسخ این پرسش‌ها را از آنها بگیرد.
قطعات تریم خارجی پر مصرف‌تر
حمیدرضا صمدی، یکی از فعالان صنعت قطعه درباره مازاد تولید قطعات گفت: دسته‌بندی هر گروه و خانواده قطعات با یکدیگر متفاوت است. به طور نمونه قطعات تریم خارجی خودرو مصرف بالایی دارد و در مقابل قطعات تریم داخل خودرو اینگونه نیست و عمر مصرف این قطعات با عمر مصرف خودرو یکسان است.
وی افزود: در این شرایط مازاد درصدهای تولید قطعات متفاوت است و باید دسته‌بندی کلی و جامعی برای هر یک از قطعات به طور جداگانه داشت. وی اضافه کرد: قطعاتی همراه با سیستم موتوری خودرو و تزئینات خارجی خودرو (قسمت‌های مختلف بدنه) که دارای خدمات جانبی هستند و توزیع این قطعات به دو صورت توزیع قطعات به وسیله شبکه خودروساز و توزیع توسط شبکه بازارهای سنتی انجام می‌شود.
این فعال صنعت قطعه ادامه داد: قطعه‌سازان هم با نشان خودروسازان داخلی نظیر ایران‌خودرو و سایپا قطعات را به شبکه آنها تحویل می‌دهند و هم خارج از قرارداد خود با شرکت‌های خودروساز به نام بازار بدون نام (blank market) به توزیع و فروش قطعات خود در بازار می‌پردازند و جایی که قطعات چینی در حال خرید و فروش است وجود این قطعات بدون نام، مشکل‌ساز نخواهد بود.
صمدی در ادامه به بحث نظارت بر کیفیت قطعات موجود در بازار خدمات پس از فروش اشاره کرد و گفت: بحث اصلی در این زمینه نظارت بر کیفیت قطعات وارداتی و تولید داخلی موجود در بازار است تا همه استانداردهای لازم را داشته باشند و استفاده از آنها برای مصرف‌کننده نیز خطرآفرین و مشکل‌ساز نشود.
کاهش قدرت تشخیص قطعات باکیفیت
این تولیدکننده قطعه در پاسخ به این پرسش که آیا بدون نام و نشان بودن قطعات در بازار لوازم یدکی مشکلی ایجاد نمی‌کند، گفت: حضور قطعات تولید داخل بدون نام و نشان در کنار قطعات چینی مشکل‌ساز است و زمانی که قطعه بدون نشان و نام یا مشخصه‌ای خاص در بازار خرید و فروش می‌شود و هر روز با یک رنگ و بسته‌بندی وارد بازار می‌شود، مصرف‌کننده قادر به تصمیم‌گیری درست نخواهد بود. وی تاکید کرد: نظارت بر کیفیت کالاها و ایمن بودن قطعات و جلوگیری از خطرات احتمالی برای سلامت افراد به عهده سازمان ملی استاندارد است. البته نظارت صنف لوازم یدکی و اتحادیه نیز ضروری بوده و مکمل نظارت‌های اداره استاندارد است.
وی همچنین درباره اشکالات بسته‌بندی در رنگ‌های متفاوت نیز تاکید کرد: به‌طور قطع این مسئله در تشخیص کیفیت قطعات چالش‌برانگیز است زیرا بسته‌بندی یک شکل ثابت ندارد و در بسته‌بندی‌ها به گونه‌ای عمل می‌شود که براساس نیاز مشتری شبیه‌سازی انجام شود که این امر بستر تولید قطعات تقلبی را به راحتی مهیا می‌کند.
به گفته صمدی، بسته‌بندی که یک شکل ثابت و اصلی ندارد و تولید تقلبی آن به راحتی مهیاست، قدرت تشخیص مصرف‌کننده را در شناسایی تولید تقلبی کاهش می‌دهد.
این فعال صنعت قطعه به بازار آینده لوازم یدکی نیز اشاره کرد و گفت: به‌طور قطع بازار لوازم یدکی، بازار بزرگی است و در ۵سال آینده این بازار با بازار تولیدکنندگان OEM (استفاده از محصول تولیدی یک کمپانی با نشان کمپانی دیگر) به لحاظ حجم برابری خواهد کرد اما لازمه این حجم تنها بحث کیفی قطعات و محصولات است.
صمدی ادامه داد: بنابراین قطعه‌سازان نباید اجازه دهند به دلیل رقابت با قطعات چینی کالاهای خود را با هر کیفیت و نامی وارد بازار کنند. همچنین باید دقت خاصی روی تولیدات وجود داشته باشد تا در بحث کیفیت بازار خود را از دست ندهند.
مدیرعامل شرکت اورند پلاستیک تاکید کرد: سازمان ملی استاندارد با نظارت بر گمرک کشور و نحوه تهیه و توزیع کالاها می‌تواند مانعی برای بسیاری از معضلات این صنف باشد. همچنین صنف لوازم یدکی می‌تواند با عملکرد مناسب، نظارت لازم را بر بازار داشته باشد. حذف این قطعات نامرغوب نیاز به هویت‌سازی دارد و احترام به مشتری باید از اولویت‌های این صنف باشد.
کالاهای ایرانی به نام تایوانی و چینی
اما یونس اکبرپور پایدار، رییس انجمن ماشین‌سازان و قطعه‌سازان خودرو آذربایجان‌شرقی، درباره درصد مازاد تولید به مشخص نبودن این مسئله اشاره کرد و گفت: درصدها به‌طور کامل مشخص نیست و این امر به دلیل تنوع قطعات است. به طوری که برای نمونه مازاد تولید سیبک و چراغ متفاوت است. وی اضافه کرد: دلیل دیگر در اختیار نبودن آمار دقیق از قطعه‌سازان است، آماری که بتوان روی آن تکیه کرد و نظر کلی داد.
این فعال صنعت قطعه به حضور قطعات بدون نام و نشان مشخص در بازار اشاره کرد و گفت: اگر بخشی از قطعه‌سازان محصولات خود را از طریق شبکه شرکت‌های خودروسازی در بازار لوازم یدکی توزیع می‌کنند عده‌ای دیگر از قطعه‌سازان هستند که محصولات خود را بدون هیچ نام مشخصی در بسته‌بندی‌های متفاوت در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف وارد سیستم بازار می‌کنند.
او در پاسخ به چرایی این امر و دلیل بسته‌بندی‌های مختلف از سوی قطعه‌سازان گفت: این دسته از تولیدکنندگان تمایلی ندارند که نام شرکت روی بسته‌بندی درج شود که شاید این امر به دلیل بحث‌هایی مانند مالیات باشد.
اکبرپورپایدار در ادامه به دلیل دیگری اشاره کرد و گفت: یکی از دلایل دیگر این است که برخی قطعه‌سازان تمایل دارند با نام‌هایی شبیه به نشان‌های خارجی محصولات خود را توزیع کنند. از این رو با نام‌های تایوانی و چینی قطعات تولیدی خود را به فروش می‌رسانند. به نوعی خواستار تنوع در بازار هستند که فروشنده نیز به دنبال این امر است.
وی افزود: برای همین محصولات در بسته‌بندی‌های متعدد و مختلف توزیع می‌شود اما در توزیع شبکه‌های خودروسازان، در یک بسته‌بندی وارد بازار می‌شود.
وی ادامه داد: معضل تنوع بسته‌بندی‌ها در بخش قطعات خودروهای سبک و سنگین وجود دارد که این امر به دلیل نبود نظارت و قانون است که باید وجود داشته باشد؛ قانونی که شرکت‌ها را ملزم کند تا در یک بسته‌بندی محصولات خود را توزیع کنند که این مسئله باعث می‌شود خریداران در تشخیص محصولات باکیفیت به مشکل بر بخورند.
اکبرپور پایدار گفت: از دیگر مشکلات بازار لوازم یدکی این است که فروشندگان هر قطعه‌ای که سود بیشتری داشته باشد روی بحث تبلیغات آن متمرکز می‌شوند.