تازه‌ترین اطلاعات آماری نشان می‌دهد ۲ شرکت ایران خودرو و سایپا در سال مالی قبل دست‌کم ۲ هزار میلیارد تومان به‌دلیل دریافت وام به سامانه بانکی پرداخت کرده‌اند و این رقم همچنان و برای سال مالی جاری در حال افزایش است.
در شرايطي كه حاشيه سود صنعت خودروسازي نسبت به صنايع ديگر بسيار پايين‌تر است، با اين حال بخش زيادي از درآمد شركت‌هاي خودرو ساز صرف باز پرداخت اقساط وام‌هايي مي‌شود كه با بهره‌هاي بسيار سنگين از بانك‌ها دريافت كرده‌اند.
اقتصاددان‌ها بارها نسبت به تصحيح نرخ سود بانكي و اثري كه بانك‌ها بر صنايع ايران گذاشته‌اند هشدار داده‌اند اما دولت در 4سال گذشته اقدام ساختاري در اين‌باره انجام نداد. تحليلگران همچنين بر اين باورند كه بخش عمده ركودي كه اقتصاد ايران را زمينگير كرده است ناشي از بهره‌هاي سنگين بانكي و تخصيص نيافتن بهينه منابع مالي به صنايع است. در چنين شرايطي دو نمونه آماري از صنايع ايران مهر تأييدي بر نظر اقتصاد دانان است.
هزينه‌هاي مالي ايران خودرو
اطلاعات آماري از صورت سود و زيان 2شركت بزرگ خودروساز يعني ايران خودرو و سايپا نشان مي‌دهد بخش عمده سود اين دو شركت در سال مالي قبل صرف پرداخت بهره بانكي شده كه طبق پيش‌بيني رسمي ارائه شده به بورس اين روند در سال مالي جاري هم تداوم خواهد يافت. گزارش‌هاي مالي 6ماهه شركت ايران‌خودرو (واقعي حسابرسي شده) براي سال مالي قبل نشان مي‌دهد كه شركت ايران‌خودرو در سال قبل جمعا 10هزارو394ميليارد تومان درآمد داشته است كه از اين مقدار 9117ميليارد تومان بهاي تمام‌شده محصولاتش بوده است و جمع كل درآمد ناخالص ايران خودرو براساس گزارش 6ماهه سال مالي 95جمعا 1277ميليارد تومان بوده است.
اين شركت در همين مدت 1337ميليارد تومان را صرف باز پرداخت اقساط وام‌هايي كرده كه از بانك‌ها دريافت كرده است. براساس پيش‌بيني‌هاي اين شركت احتمالا مقدار كل باز‌پرداخت اقساط اين وام بيش از 1750ميليارد تومان است كه البته با توجه به ارائه نشدن صورت‌هاي مالي 9و 12ماه هنوز رقم دقيق آن مشخص نيست. اما اين شركت در عين حال پيش‌بيني كرده كه رقم كل اقساط وام‌هايي كه بايد امسال بپردازد هم بيش از 1620ميليارد تومان خواهد بود.
با چنين شرايطي زيان انباشته اين شركت در نيمسال اول سال 95به رقم سرسام‌آور4هزار ميليارد تومان رسيد، يعني شركت ايران خودرو در سال مالي قبل در نيمسال اول 463ريال زيان به ازاي هر سهم ساخته است كه اين اين رقم در پايان دوره 12ماهه به 781ريال خواهد رسيد.
خودروسازها در واقع براي جبران كسري سرمايه در گردش به ناچار از بانك‌ها با بهره‌هاي بالا وام مي‌گيرند تا بتوانند به حيات خود ادامه دهند. اين وام‌ها خودروسازان ايراني را عملا به برده بانك‌ها تبديل كرده چنان كه ايران‌خودرو در نيمه نخست پارسال هم 980ميليارد تومان و سايپا 770ميليارد تومان سود به نظام بانكي پرداخت كرده بودند.
اين ارقام نشان مي‌دهد رويه پرداخت سود خودروسازها به نظام بانكي نه‌تنها متوقف نشده است بلكه همچنان رو به افزايش است زيرا براساس آمار موجود مقدار بازپرداخت‌هاي شركت ايران خودرو به نظام بانكي در سال 95نسبت به سال 94دست‌كم 36درصد افزايش يافته است.
اين موضوع در كنار حاشيه سود بسيار اندك شركت‌هاي خودروساز كه حتي در برخي سال‌ها به 3تا4درصد هم رسيده است به يك معضل بزرگ براي خودروسازي ايران تبديل شده است كه در نهايت زيان آن را مشتري از جيب خود مي‌پردازد چرا كه پرداخت بهره‌هاي سنگين به نظام بانكي هزينه تمام‌شده توليد را هم افزايش مي‌دهد. با اين شرايط همه آنچه شركت‌هاي خودرو ساز توليد مي‌كنند يك راست راهي جيب بانك‌ها مي‌شود.
هزينه‌هاي مالي سايپا
همچنين طبق گزارش عملكرد 9ماهه سايپا كل سود عملياتي اين شركت 668ميليارد تومان بوده كه بابت پرداخت هزينه مالي (عمدتا تأمين هزينه سود تسهيلات دريافت شده از بانك ها) از بين رفته است. طبق اين آمار رقم بهره‌اي كه بانك‌ها بابت سود وام‌هاي خود از سايپا در 9ماه منتهي به آخر آذر95 دريافت كرده‌اند از 776ميليارد تومان هم فراتر رفته است.
براساس اطلاعيه‌هاي قبلي منتشر شده در بورس تهران رقم زيان انباشته سايپا (در گروه اصلي) در 9ماه سال مالي95 معادل 89ميليارد تومان بوده است. اين رويه منجر شد تا با توجه به اينكه سود حاصل از سرمايه‌گذاري‌ها در شركت‌هاي تابعه سايپا هنوز افشا نشده، انتظار تحقق نيافتن سود برآورد شده در پايان سال مالي 95باعث شود، سهامداران به نگهداري بلندمدت اين سهم اقبال چنداني نشان ندهند.
در همين رابطه كارگزاري آبان در تحليلي از عملكرد سايپا نوشت:يكي از مهم‌ترين مشكلات سايپا، هزينه مالي بالاي اين شركت است. به‌طوري كه در بودجه فعلي سال 95با افزايش 18درصدي نسبت به بودجه قبلي تقريبا به اندازه سود عملياتي، هزينه مالي پيش‌بيني شده است.
شركت در بودجه قبلي براي سال 95پيش‌بيني كرده بود از محل سود سهام درآمد 3,434ميليارد ريالي داشته باشد كه در بودجه فعلي با تعديل منفي 27درصدي 2,491ميليارد ريال برآورد شده است. درحالي‌كه سرمايه‌گذاري سايپا در آخرين بودجه سال 95پيش‌بيني كرده 63ريال سود به ازاي هر سهم داشته باشد، سايپا در بودجه فعلي خود پيش‌بيني كرده است اين مبلغ 523ريال باشد و تنها 6ريال آن تقسيم شود.
شركت در بودجه فعلي پيش‌بيني كرده 4,783ميليارد ريال درآمد متفرقه داشته باشد كه افزايش 105درصدي نسبت به بودجه قبلي سال 95داشته است. 2,382ميليارد ريال از اين مبلغ حاصل از فروش اقساطي پيش‌بيني شده كه با بودجه قبلي تفاوت چنداني ندارد اما مبلغ 1,904ميلياردريال از اين سرفصل درآمد ساير عنوان شده كه بر ابهام بودجه فعلي افزوده است.
تجزيه و تحليل سود سايپا
كارگزاري آبان در تحليل عملكرد توليدو فروش سايپا نوشت:مبلغ فروش سال 95در بودجه فعلي 90ميليارد ريال (55درصد بيشتر از مبلغ فروش سال 94) برآورد شده كه به واسطه پيش‌بيني كاهش فروش مقدار 3درصد كمتر از بودجه قبلي است. با اين حال بهاي تمام‌شده برآورد شده در بودجه فعلي 12درصد كمتر از بودجه قبلي پيش‌بيني شده است. در بودجه فعلي هزينه مواد مصرفي (متناسب با كاهش مقدار فروش) 3درصد كمتر از بودجه قبلي پيش‌بيني شده است.
در نتيجه پيش‌بيني كاهش بهاي تمام‌شده احتمالا ناشي از كاهش هزينه سربار بوده كه با ابهام مواجه است.براي سال 95مقدار فروش پرايد 284هزار دستگاه پيش‌بيني شده كه 33درصد افزايش نسبت به سال 94را نشان مي‌دهد.مقدار فروش تيبا هم در بودجه فعلي با افزايش 47درصدي نسبت به سال 94همراه بوده است.
مقدار فروش محصولات CKD هم اگرچه در بودجه فعلي نسبت به بودجه قبلي سال 95با كاهش 12درصدي 30هزار دستگاه پيش‌بيني شده اما نسبت به سال 94افزايش 200درصدي را نشان مي‌دهد. با توجه به اينكه حاشيه سود ناخالص خانواده پرايد نسبت ساير محصولات شركت بسيار كمتر است براي سال 96پيش‌بيني شده از فروش اين گروه محصول كاسته شود و فروش ساير محصولات با افزايش همراه شود.
مالكيت سايپا در سرمايه‌گذاري و توسعه صنعتي نيوان ابتكار 100درصدي است كه سايپا پيش‌بيني كرده در سال 95از اين شركت 1,990ميليارد ريال سود سهام داشته باشداما در اين بخش اطلاعات شركت با ابهام فراوان روبه‌روست. شركت ليزينگ رايان سايپا در گزارش حسابرسي نشده خود براي سال 95به ازاي هر سهم 316ريال سود محقق كرده است درحالي‌كه سايپا در بودجه فعلي اين رقم را 228ريال برآورد كرده است. درحالي‌كه در سال 94ليزينگ رايان سايپا99درصد سود هر سهم خود را تقسيم كرده است سايپا در بودجه فعلي پيش‌بيني كرده اين نسبت 15درصد باشد.