خودروسازی بیشترین سهم را در رشد اقتصادی کشور در بخش صنعت دارد و طی سال‌های اخیر به نوعی یک موتور محرک برای آن بوده است، اما آینده این صنعت پس از خروج آمریکا از برجام چه خواهد شد؟
بیشترین میزان تولید ناخالص ملی ایران متکی به نفت است اما در بخش صنایع یکی از مهم ترین‌ها صنعت خودروسازی کشور است که طی چندین سال گذشته و به خصوص پس از رفع تحریم‌ها توانست رشد خوبی را تجربه کند. سرمایه گذاران خارجی به کشور آمدند و امضای قراردادهای خودرویی، هرچند که به تعداد انگشتان یک دست است، توانست موجب رشد این صنعت شود.
آمارها نشان می‌دهد که صنعت خودروسازی سهم 21 درصدی در ایجاد ارزش افزوده و همچنین سهم 4 درصدی در تولید ناخالص داخلی طی سال‌های اخیر داشته است و به نوعی یک موتور محرک برای صنعت کشور محسوب می‌شود. سهم ارزش تولیدات خودرو از تولید صنعتی از 19.0 درصد در سال 83 به حدود 4 درصد در سال 92 کاهش‌یافت. همچنین سهم تولید قطعات و بدنه نیز از تولید صنعتی از 4 درصد در سال 83 به حدود 1.4 درصد در سال 92 کاهش یافت. سهم ارزش تولیدات صنایع خودرو و قطعه‌سازی از کل ارزش تولیدات بخش صنعت از 23.4 درصد در سال 83 به حدود 5.4 درصد در سال 92 رسید و این امر دقیقا در زمانی بود که تحریم‌ها به بیشترین حد خود رسیده بود. اما از سال 1393، ورق برگشت و با رفع تحریم‌ها، نقش خودروسازی در رشد اقتصادی سالانه و تولید ناخالص داخلی پررنگ تر شد.
اما در تاریخ 18 اردیبهشت آمریکا رسما خروج خود را از برجام اعلام کرد. این به معنای بازگشت تحریم‌ها است و صنعت خودروسازی یکی از صنایعی است که این کشور مستقیما هدف قرار داده است.
حال سوال این است که با خروج آمریکا از برجام، اگر اروپایی ها به تعهدات خود عمل نکنند و ایران هم از این عهدنامه خارج شود، چه تبعاتی گریبان صنعت خودروسازی کشور را خواهد گرفت؟
شهرام آزادی، کارشناس صنعت خودرو در همین رابطه می‌گوید: «اگر طرف اروپایی به تعهداتش عمل نکند و همچنین ایران به برجام پایبند نماند، پیش بینی می‌شود که صنعت خودرو ایران مجددا به شرایط چندین سال قبل برگردد و رکود بر آن حکم فرما شود.»
این کارشناس تاکید می‌کند: «این بسیار غیر منطقی است که انتظار داشته باشیم که تمامی قطعات صنعت خودروسازی کشور از داخل کشور تامین شوند. حتی کشورهایی که دارای پیشرفته ترین تکنولوژی‌های تولید خودرو هستند مانند آلمان، فرانسه، ژاپن و آمریکا هم تمامی قطعات را در کشور تولید نمی‌کنند و آنها را از طریق تولید کنندگان بین المللی تامین می‌کنند.»
شهرام آزادی باور دارد که با به هم خوردن برجام، هزینه‌های خودروسازان برای تامین قطعات بسیار افزایش می‌یابد و این امر صدمات جبران ناپذیری بر پیکره صنعت خودروسازی وارد می‌کند.
او همچنین بیان می‌کند: «نمی توان انکار کرد با شرایط جدید، سیر صنعت خودروسازی نزولی خواهد شد و دیگر نمی‌توان انتظار رشد سالیانه 20 تا 30 درصدی را برای آن داشت.»
این کارشناس صنعت خودرو باور دارد که اگر راه‌های گریزی برای این تحریم‌ها وجود داشته باشد و شرکت‌هایی باشند که با ایران منافع مشترک داشته باشند، می‌توان کمی شرایط را تسهیل کرد.
صادرات خودرو امکان پذیر است؟
یکی از راه‌هایی که خودروسازان و کشورها از طریق آن برای صنعت خودرو درآمدزایی می‌کنند صادرات محصولات به کشورهای دیگر است اما آیا این امر برای صنعت خودرو ایران امکان پذیر است؟
شهرام آزادی همچنین در رابطه با امکان صادرات محصولات داخلی به سایر کشورها می‌گوید: «خودروهایی که دارای پلتفرم‌های قدیمی هستند تنها قابلیت صادرات به کشورهای منطقه مانند عراق و سوریه را دارند آن هم به تعداد محدود، به این دلیل که این کشورها هم استاندارد‌های سفت و سختی برای خودروهای وارداتی دارند.»
او ادامه می‌دهد: «اگر محصولات جدید ایران خودرو و سایپا که در حال توسعه و ساخت در داخل کشور هستند، در سطح کیفی بالایی قرار بگیرند می‌توان امید داشت که با صادرات این خودروها در سطح منطقه، رقابت نسبتا خوبی ایجاد کنیم.»
به نظر می‌رسد که دولت آمریکا برای اجرای تحریم‌ها مصمم است و با این شرایط خودروسازی که به دلیل وابستگی بسیاری از صنایع به آن، صنعت مادر و چرح محرک صنعت ایران پس از نفت محسوب می‌شود، روند نزولی را پیش خواهد گرفت و در بدترین شرایط به شرایط وخیم پیش از رفع تحریم‌ها بر می‌گردد.
این امر علاوه بر تبعاتی مانند کاهش کیفیت و تیراژ خودروهای داخلی، در کاهش رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی بسیار تاثیر گذار خواهد بود.