گروه قطعات خودرو عظام با بیش از چهار دهه سابقه فعالیت در تولید قطعات خودرو، یکی از بزرگ‌ترین بازیگران بازار قطعات خودرو در خطوط تولید خودروسازان و بازار قطعات یدکی است و با در اختیار داشتن ۱۲ شرکت تولیدکننده قطعات در سرتاسر کشور و بیش از ۵ هزار نفر پرسنل، سهم مهمی در این بخش از بازار دارد.
این گروه هرساله حضور پررنگی در نمایشگاه بین‌المللی قطعات خودرو، لوازم و مجموعه‌های خودرو تهران داشته است و علاوه بر معرفی محصولات موجود و محصولات جدید، در سال‌های اخیر با ایده‌های نوآورانه، حضور متفاوتی داشته است. با توجه به حضور عظام در نمایشگاه سال جاری با مهندس محسن کرباسچی، مدیر گروه AM هلدینگ عظام که وظیفه عرضه محصولات به بازار را بر عهده دارد به گفتگو نشستیم هرچند با وضعیت فعلی حاکم بر بازار قطعات یدکی و البته تولیدکنندگان قطعات، این گفتگو به مسائل مرتبط با این صنعت نیز کشیده شد تا مشخص شود عظام نه‌تنها از افزایش قیمت قطعات یدکی راضی نیست و حتی آن را دردآور می‌داند، بلکه سودی هم از این افزایش قیمت نداشته است.
* پیش از هر چیز اجازه بدهید از بازار قطعات یدکی خودرو آغاز کنیم. برآوردی از حجم بازار قطعات یدکی خودرو در ایران و بازیگران اصلی آن وجود دارد؟
بازار قطعات خودرو بر اساس ارزیابی‌ها بالغ بر 20 هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد که این میزان تنها بازار خرید و فروش قطعه است و تعمیرات را شامل نمی‌شود. همچنین بالغ بر پانصد هزار نفر شاغل در صنعت قطعات خودرو و بازار لوازم یدکی حضور دارند.
حدود 25 درصد از این حجم قطعات در اختیار چند شرکت بزرگ قطعه ساز است و عظام نیز یکی از آن‌هاست. این گروه صنعتی به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده قطعات یدکی بخش خصوصی به‌واسطه تنوع بالا و کیفیت مناسب قطعات عرضه شده توانسته اعتماد مصرف‌کنندگان را جلب و با عرضه قطعات خطوط تولید خودروسازان جایگاه ویژه‌ای برای خود ایجاد نماید. عظام در حال حاضر دارای شبکه گسترده توزیع قطعات یدکی در سراسر کشور است که از این طریق محصولات خود را به بازار عرضه می‌کند.
* در ماه‌های اخیر شاهد نوسانات زیاد و افت بازار در بخش‌های مختلف بوده‌ایم. این وضعیت در بازار قطعات یدکی چه تاثیری داشته است؟
اقتصاد قطعات خودرو امسال به‌ویژه به دلیل تحریم‌ها دچار اعوجاج زیادی شده است. البته نمی‌توان گفت وضعیت شرکت‌های عرضه‌کننده قطعات یدکی یکسره نامناسب است چراکه این شرایط برای همه بد نبوده است. برخی از تولیدکنندگان داخلی صد درصد خودکفا بوده و مواد اولیه وارداتی ندارند و به دلیل محدودیت در واردات مواد اولیه مشابه خارجی که در برخی از موارد از مسیرهای غیرقانونی وارد کشور می‌شود فرصتی برای رشد و بالندگی برخی از تولیدکنندگان داخلی فراهم شده است. متأسفانه قطعات خودرو مجموعه ما در بالادست به تأمین‌کنندگان انرژی و یا به تأمین‌کنندگان فناوری وابستگی دارد و به همین دلیل دچار اعوجاج شده و قیمت‌ها به‌شدت افزایش داشته است و به همین دلیل شرایط سختی را می‌گذرانیم. این افزایش قیمت خارج از حیطه اختیار شرکت‌ها است و ما هم از افزایش قیمت‌ها راضی نیستیم. در بعضی موارد افزایش قیمت‌ها را شاهد هستیم در حالی که مواد اولیه این قطعات تولید داخلی است. برای نمونه ماده اولیه پیستون، آلومینیوم است که همزمان با افزایش قیمت این ماده، قیمت نهایی پیستون نیز افزایش پیدا می‌کند. دود این گرانی و نوسان قیمت به چشم مصرف‌کننده می‌رود و به همین دلیل قطعه سازها شرایط سختی را می‌گذرانند. طبیعتا ما هم خارج از این گروه نیستیم و برای نگهداشت این خانواده تمام تلاش خود را می‌کنیم و با دشواری زیاد نسبت به تهیه مواد اولیه اقدام می‌کنیم تا نگذاریم کارخانه‌ها متوقف شوند چراکه در این صورت دو بار متحمل ضرر خواهیم شد و غیر از این برای ذینفعان سازمان هم مشکلات زیادی ایجاد خواهد شد.
* وضعیت فعلی چه مشکلی برای ذینفعان سازمان از پرسنل تا مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است؟
در مرحله نخست پرسنل بیکار و خانواده‌های آن‌ها نیز دچار مضیقه اقتصادی می‌شوند و ضرر دوم شامل مصرف‌کنندگان این قطعات می‌شود. تا به امروز با هر مشکلی بود رسالت خود را انجام دادیم و توانستیم کارخانه‌ها را سرپا نگهداریم و امیدواریم با کمک دستگاه‌های نظارتی و اجرایی و حاکمیتی، این فضا برای قطعه سازان فراهم شود که نگذارند تحریم‌ها بر روی تولیدکنندگان تأثیر بگذارد. در حال حاضر کشور تحت فشار است و نباید خود این فشار را تشدید کنیم.
* گروه قطعات خودرو عظام طیف گسترده‌ای از قطعات خودرو را تولید می‌کند. کمی در مورد سابقه و حیطه فعالیت‌های این مجموعه بگویید.
عظام برندی شناخته شده در بازار است و بیش از 40 سال سابقه تولید دارد و حتی برخی از کارخانه‌های این شرکت سن بالاتری دارند. قدمت سنی برخی از این شرکت‌ها بسیار زیاد است و برای نمونه شرکت تولیدکننده پیستون با سابقه بیش از 50 سال از جمله شناخته شده‌ترین شرکت‌های کشور است که صادرات نیز دارد. این شرکت در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کند که در بخش موتوری شرکت پیستون ایران، پایاذوب، ریخته‌گری تاراذوب و در گروه برق، شرکت سازه پویش که یک شرکت بورسی است که تولیدکننده قطعات الکتریکی و الکترونیک است و از افتخارات کشور ما به شمار می‌رود به‌طوری که میهمانان خارجی در بازدید از این شرکت از توانمندی بالای آن حیرت زده می‌شوند. شرکت استام تولیدکننده استارت و دینام نیز از برندهای شناخته شده بازار است. سازه سیم تولیدکننده دسته سیم از دیگر شرکت‌های زیرمجموعه است که عمده تولیدات این شرکت در اختیار خودروساز قرار می‌گیرد. گروه تعلیق تولیدکننده کمک فنر و کلاچ خودروهای سبک و سنگین نیز از دیگر شرکت‌های گروه عظام است که در شمال کشور مشغول به فعالیت است.
در سال 93 کارخانه‌ای به نام فناور یدک اروند در خرمشهر راه‌اندازی شد در همان زمان موقعیت راه‌اندازی این شرکت در سایر نقاط خوش آب‌وهوا و با زیرساخت‌های بهتر فراهم بود اما به‌عنوان یک رسالت اجتماعی هیئت‌مدیره تصمیم به راه‌اندازی این شرکت در خرمشهر گرفت چراکه احساس کردیم این منطقه به اندازه کافی برای کشور زحمت کشیده اما دین خود را به آن ادا نکرده‌ایم. در حال حاضر یکی از موفق‌ترین شرکت‌ها است و حدود 60 نفر نیروی انسانی در این شرکت مشغول به فعالیت هستند. در زمان استخدام این شرکت نیز دست به انتخاب نیروهای انسانی از انجمن ناشنوایان، موسسه بهار که وظیفه حمایت از مادران بی‌سرپرست را بر عهده دارد، بهزیستی و مؤسساتی از این دست زدیم زیرا معتقد بودیم اعضای این انجمن‌ها نیاز بیشتری به کار دارند اما به‌راحتی نیز موفق به یافتن آن نمی‌شوند. همه 12 شرکت ازجمله شرکت‌های موفق بوده و قابلیت دسته و پنجه نرم کردن در شرایط دشواری کنونی را دارند.
* وضعیت صادراتی گروه قطعات خودرو عظام به چه شکل است؟ با توجه به افزایش قیمت ارز، معمولا فرصت‌های صادراتی برای تولیدکنندگان فراهم می‌شود.
صادرات همیشه از گزینه‌های خوب بوده و فرصتی برای ارزآوری است و شرکت‌هایی که در زمینه صادرات فعالیت می‌کنند موفق‌تر از شرکت‌هایی هستند که تنها به بازار داخل اتکا می‌کنند. همزمان با افزایش نرخ ارز صادرات به‌صرفه خواهد بود اما در زمینه قطعات خودرو شاهد تفاوت‌هایی هستیم. اگر قطعه‌ای که هم‌اکنون در داخل کشور در حال تولید است صادر شود باید تنها به کشوری صادر شود که خودروهای ایرانی نیز در آن جا موجود است که این روند ایجاد محدودیت می‌کند چراکه پایه محصولات ایرانی به‌جز چند کشور محدود در نقاط دیگر وجود ندارد. نوع دوم صادرات این است که به دنبال شرکایی از سایر کشورها باشیم و با نیاز و تشخیص آن‌ها کالایی را تولید کنیم که مورد پسند آن‌ها است که در گذشته این روند را دنبال کردیم و در حال حاضر پروژه‌هایی را در دست اجرا داریم که به‌صورت مشترک انجام می‌شود. هم‌اکنون به‌واسطه مشکلات موجود و تحریم‌ها، این احتمال وجود دارد که آن‌ها نسبت به قطع همکاری با ایران اقدام کنند. جدا از این محدودیت، باید به محدودیت انتقال ارز نیز توجه کنیم. صادرات این گروه در حال حاضر به صفر نرسیده اما با کاهش مواجه شده است. قبل از تحریم‌ها تقاضاهای زیادی برای صادرات داشتیم و قراردادهای زیادی را برای تأمین تعدادی از قطعات بین‌المللی به امضا رساندیم که در حال حاضر به دنبال راه‌هایی برای اجرای این قراردادها هستیم امیدواریم این مسیر فراهم شود. صادرات همواره به‌عنوان نقطه عطف ما بوده و هست.
* با توجه به شرایط موجود و کاهش تولید و تعدیل‌هایی که در برخی از شرکت‌های تولیدکننده قطعات خودرو دیده می‌شود، راهکار عظام برای حفظ و افزایش سهم بازار چیست؟
در حال حاضر گروه عظام دو بازار OEM (تأمین قطعات خطوط تولید خودروسازان) و AM (تأمین قطعات بازار یدکی) را در اختیار دارد. به دلیل کاهش حجم تولید خودروسازان، میزان تولید این گروه نیز کاهش یافته است. بیشتر از سه‌چهارم تولید این گروه در اختیار خودروسازان قرار می‌گیرد بنابراین با کاهش تیراژ آن‌ها میزان تولیدات ما و پیمانکاران مرتبط نیز کاهش پیدا می‌کند. مقایسه اعداد در بازار AM نشان می‌دهد که شاهد تغییر آن چنانی نبوده‌ایم اما نمی‌توان گفت که این تغییر صفر است زیرا ازنظر میزان نیاز مصرف‌کننده‌ها شاهد تغییراتی هستیم. قیمت قطعات خودرو در بازار یدکی دو برابر و بیشتر شده است در حالی قدرت خرید مردم تغییری نداشته و حتی شاید کاهش داشته است. در این شرایط مردم تصمیم‌گیری می‌کنند و یا تعویض قطعه خودرو خود را به تأخیر می‌اندازند و یا به سمت تعمیر به‌جای تعویض می‌شوند و طبیعی است این روند باعث کوچک شدن بازار می‌شود. به همین دلایل شرکت‌های AM دچار تغییر شدند و ما ناگزیر هستیم خود را با این شرایط وفق دهیم. در برخی شرایط ما دچار کاهش میزان تولید می‌شویم زیرا بازارها محدود می‌شود اما در نقاطی که بازار همانند گذشته است، با قدرت ادامه می‌دهیم.
* نوسانات نرخ ارز بر کسب‌وکار شما تاثیرات دوگانه‌ای دارد. از یک طرف با افزایش نرخ ارز واردات قطعات صرفه اقتصادی کمتری خواهد داشت و با این دیدگاه تولید داخل قوی‌تر می‌شود اما از طرف دیگر به دلیل وابستگی ارزی تولیدات در ایران، این مسئله باعث افزایش هزینه‌های تولید هم خواهد شد. در حال حاضر تأثیر نواسانات ارزی و افزایش نرخ ارز بر کسب‌وکار شما چگونه است؟
ما از تغییر نرخ ارز استقبال می‌کنیم. تولید در ایران باوجود آنکه نیروی انسانی ارزان است، ارزان تمام نمی‌شود و در مقایسه با چین امکان تولید ارزان نداریم. در شرایطی که نرخ ارز پایین است، کالاهای جهان سوم حتی از مبادی غیررسمی به‌راحتی وارد کشور می‌شوند و هرچند برندهای شناخته‌شده‌ای هستند اما خاستگاه آن‌ها چین است و در این شرایط رقابت با آن‌ها دشوار است. این شرایط اما هم‌اکنون تغییر کرده و تولیدات داخلی در حال حاضر در مقایسه با مدل خارجی به‌صرفه‌تر است. از این‌رو واردکنندگان صِرف و یا به عبارت بهتر، دلالان توان فعالیت ندارند این در حالی است که مقررات تعیین شده از سوی بانک مرکزی نیز تکلیف واردکننده و تولیدکننده را مشخص می‌کند. بر این اساس این محدودیت‌ها اگرچه در ظاهر سخت‌گیرانه است اما درواقع به نفع صنعت ما است و از این منظر محصول ما در بازار با اقبال بیشتری مواجه شده به‌طوری که به لحاظ حجم فروش، امسال نسبت به سال گذشته جلوتر هستیم.
* باوجود تمام داخلی سازی‌ها و اتکا به فناوری داخلی، همان‌طور که خودتان در ابتدای گفتگو اشاره کردید در بعضی بخش‌ها وابستگی به واردات مواد اولیه یا بعضی از قطعات وجود دارد و طبیعتا این مسئله نیازمند تبادلات ارزی با خارج از کشور است. وضعیت در این بخش چگونه است؟
مشکلات موجود بر سر تأمین ارز حکایت بسیار طولانی و دردآوری است. وقتی قانونی در کشور به تدوین می‌رسد این قانون برای همه است و در طول زمان اصلاحات بر روی آن انجام می‌شود اما در دوره‌ای از زمان که فرصت داده می‌شود تا خود را با این تغییرات هماهنگ کنیم، ممکن است آسیب‌های جدی به تولیدکنندگان وارد شود. در دوره‌ای از زمان اعلام شد که به قطعه سازان ارز 4200 تومانی اختصاص می‌یابد و این در حالی است که پیش از این، ارز مورد نیاز خود را با قیمت 3800 تومان تأمین می‌کردیم و واردکننده ارز را از بازار 5200 تومان خریداری می‌کرد اما با تغییر قیمت ارز به 4200 تومان، این روند به نفع تاجر و به ضرر صنعت تمام شد. هر دوره با آزمون‌وخطاها زمان را از دست دادیم. در این شرایطی که بیرون از این مرز برخی از کشورها حاضر به دیدن موفقیت ایران نیستند باید حواس خود را جمع کنیم تا به با چنین تصمیماتی به خود ضربه نزنیم. این صنعت سرمایه کشور است و باید سود ده باشد تا بتواند صنعت خودرو را به حرکت درآورد و اشتغال را حفظ کند. بنابراین باید حمایت کرد تا این صنعت روی پای خود بایستند اما متأسفانه در حال حاضر با آزمون‌وخطا به این نتیجه می‌رسیم که باید از تولیدکننده داخلی حمایت کنیم. این در حالی است که در جلساتی که به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی صنعت قطعه حاضر می‌شویم شنوندگی به اظهارات ما وجود دارد اما زمان زیادی برای اجرای آن‌ها می‌برد.
* یکی از گلایه‌های قطعه سازان از خودروسازان، ثبات قیمت‌های خرید قطعات از سوی خودروسازان است در حالی که قطعه سازان معتقدند با افزایش هزینه‌های تولید، فروش قطعات در بسیاری از بخش‌ها عملا زیان ده شده است. تعامل با خودروسازان در این زمینه چگونه است؟
خودروسازان هم‌اکنون شنوندگی لازم را دارند زیرا به افزایش قیمت مواد اولیه و حتی سه برابر شدن قیمت‌ها آگاهی دارند اما تصمیم‌ها درنهایت منجر به افزایش قیمت می‌شود. کاری که دولت باید انجام دهد این است که مدیریت قیمت صنایع مادر که در اختیار دولت است را کنترل کند و در شرایطی که فشار خارجی بر تولیدکننده وجود دارد نسبت به مدیریت این شرایط اقدام کنند. نتیجه این روند تنها افزایش قیمت‌ها است. هم‌اکنون برای حفظ حقوق مصرف‌کننده‌ها برخی از کالاها بدون سود عرضه می‌شود و به سهم خود آمادگی کمک به این موضوع را داریم اما توانایی ما به‌طور قطع بسیار کمتر از دستگاه‌های نظارتی و اجرایی است چراکه تنها سهم 25 درصدی در این بازار داریم.
* به نمایشگاه بین‌المللی قطعات خودرو، لوازم و مجموعه‌های خودرو تهران برسیم. عظام همیشه حضور پررنگی در نمایشگاه داشته است. جایگاه این نمایشگاه را برای پیشبرد برنامه‌های خود چگونه ارزیابی میکنید؟
فراتر از حضور عظام در این نمایشگاه باید در نظر داشته باشید، نمایشگاه فرصتی برای اعلام حضور و زنده بودن است و پیام سیاسی به خارج از مرزها دارد که اعلام می‌کند باوجود فشارها با قدرت در کنار کشور و نظام ایستاده‌ایم و حمایت از مشتری را همواره وظیفه خود می‌دانیم پیامی که همچنان هرسال به دنیا مخابره می‌کنیم. نمایشگاه تهران جایگاه ویژه برخوردار است و شرکت‌کنندگان زیادی از سراسر دنیا برای آگاهی از وضعیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری از این نمایشگاه بازدید می‌کنند. البته گروه عظام برند کاملا شناخته شده‌ای است و طبیعتا نیازی به معرفی برند خود نداریم با وجود همه فشارهای موجود تصمیم هیئت‌مدیره گروه این بود که در نمایشگاه با تمام قوا حاضر باشیم. بخش دوم رسالت و هدف حضور در نمایشگاه اطلاع‌رسانی به مصرف‌کننده و شبکه توزیع است تا از محصولات جدید این شرکت آگاه شده و از تولیدات ما بازدید کنند، تفاهم‌نامه‌هایی بین ما و مشتریان ایجاد شود و کمک کنیم برای آینده برنامه‌ریزی کنند تا در ادامه مسیر با ما باشند. وظیفه همه است که از صنعتگران حمایت کنند.
* در سال گذشته شاهد یک حرکت جدید و متفاوت از گروه عظام در نمایشگاه بودیم و تفاهم‌نامه همکاری با یک موسسه خیریه در نمایشگاه امضا شد. برنامه‌ای برای گسترش این فعالیت‌ها در نمایشگاه امسال وجود دارد.
عظام در کنار صنعت و تولید، تغییر نگرشی به لحاظ فرهنگی در مسیر برگزاری نمایشگاه‌های خود ایجاد کرده است. سال‌های طولانی است که عظام در کنار تولید و صنعت همیشه نیم‌نگاهی به رسالت‌های خود در زمینه مسئولیت اجتماعی سازمان داشته و آن را وظیفه خود دانسته است و هر جا که فرصت آن وجود داشته سعی کردیم به اندازه بضاعت شرکت، به این موضوع بپردازیم.
از سال گذشته تصمیم گرفتیم دادن هدیه به شکل مرسوم را تغییر دهیم. ایرانی‌ها به‌رسم مهمان‌نوازی تمایل دارند از میهمان خود با هدیه پذیرایی کنند و این رسم سال‌ها است در نمایشگاه‌ها وجود دارد اما از سال گذشته این رسم را با نگاهی متفاوت تغییر دادیم. همچنان هدیه به میهمانان تقدیم می‌شود و از حضور آن‌ها قدردانی خواهد شد اما این هدیه‌ها به هدایای معنوی تغییر جهت داده‌اند و هر آنچه بودجه و هزینه برای این کار پیش‌بینی کرده‌ایم با هماهنگی معاونت بازاریابی و در مذاکرات با چند خیریه، صرف کمک به تأمین مایحتاج آن‌ها شود. این روزها و در شرایط دشوار فعلی باید پشتیبان یکدیگر باشیم و عظام نیز با همین رویکرد همکاری با خیریه‌ها و اختصاص هزینه هدایای نمایشگاه به امور خیریه را در دستور کار خود قرار داده است.
در شرایط فعلی قشری از جامعه بیشتر آسیب‌پذیر هستند و امیدواریم راهی برای کاهش قیمت‌ها پیدا کنیم زیرا هیئت‌مدیره گروه عظام از افزایش قیمت‌ها خرسند نیست. قیمت یک قطعه سه برابر سال گذشته شده و از این روند راضی نیستیم و امیدواریم راهی برای کاهش قیمت‌ها پیدا کنیم. اگر راهی پیدا نشد نیز باید راهی برای آسیب کمتر پیدا کنیم. بر این اساس بخشی از هزینه‌های نمایشگاه را به کسانی اختصاص دادیم که این روزها به‌شدت تحت‌فشار هستند. بنابراین با ورود هر میهمان به غرفه عظام در نمایشگاه بین‌المللی قطعات یک هدیه به این انجمن‌ها اختصاص می‌یابد. سال گذشته پشتیبان 60 کودک بی‌بضاعت شدیم که همچنان ادامه دارد. همچنین عضویت در انجمن ام اس نیز از دیگر برنامه‌های این گروه بود. هرچند نتوانستیم همه مشکلات این انجمن را برطرف کنیم اما با همکاری همه شرکت‌ها می‌توان قدمی برای آن‌ها برداشت.
* یکی دیگر از اقدامات گروه عظام در سال گذشته، برگزاری کلاس‌های آموزشی در طی نمایشگاه بود. آیا این روند در سال جاری هم ادامه خواهد یافت؟
سال گذشته در طول برگزاری نمایشگاه از سوی این شرکت روزانه کلاس‌های 50 نفره برای استادکاران تشکیل شد اما امسال تا اندازه‌ای با محدودیت مکان مواجه هستیم. در عین حال بررسی دستاوردها و خروجی سال گذشته نمایشگاه نشان می‌دهد که امسال باید رویکرد را تغییر دهیم ضمن آنکه امکان حضور فعالان این حوزه در این کلاس‌ها به لحاظ زمانی و مکانی محدود است. باوجود استقبال و حمایت سال گذشته اما امسال به دنبال مسیرهای جایگزین بودیم و برای نمونه همایش‌هایی را با استادکاران در استان‌ها و شهرها برگزار کردیم.
* و سخن پایانی.
مصرف‌کننده بداند افزایش قیمت‌ها برای ما هم به‌عنوان تولیدکننده دردآور است و در این روند نه‌تنها شاهد افزایش سود نبوده‌ایم بلکه حتی در برخی موارد شاهد کاهش سود خود بوده‌ایم. عملکرد شرکت‌های گروه عظام به‌طور پیوسته از سوی نهاد‌های ناظر بررسی می‌شود و برخی از شرکت‌های این مجموعه بورسی هستند و عملا گفته‌های من به‌راحتی قابل ارزیابی است. خریداران محترم محصولات گروه عظام به این موضوع آگاه باشند که هیئت‌مدیره عظام علاقه‌مند به افزایش قیمت‌ها نیست مگر آنکه در برخی نقاط ناگزیر به افزایش قیمت شویم.