سال 94 و پس از موفقیت برنامه جامع اقدام مشترک، پیش از هر صنعت دیگری، ابتدا کلید صنعت خودرو را روشن کرد. به گونه ای که شرکای خارجی یکی پس از دیگری درخواست همکاری با ایران را اعلام کردند.
فرانسوی ها، ایتالیایی ها و چینی ها بیش از سایر شرکای تجاری پیشنهادات خود را برای ایران لیست کردند و صنعت خودرو ایران نیز از فرصت پیش آمده برای توسعه صنعت خودروی خود استفاده کرد و صنعت قطعه سازی و خودروسازی خود را گسترده تر از گذشته کرد.
در این مدت صنعت خودرو ایران میزبان فرانسوی ها، ایتالیایی ها، آلمانی ها و چینی ها بود تا آن ها نیز فرصت رشد و توسعه این صنعت را در ایران بیابند.
دو سال ابتدای برجام با موفقیت های پیاپی در توسعه صنایع داخلی و ارتباط موثر با خارجی ها گذشت تا اینکه ترامپ پایش را در یک کفش کرد و زمزمه های خروج از برجام را سر داد. از همان روزها واردات خودرو با مشکل مواجه شد و شرکای خارجی نیز از ترس نابودی برندشان و محدودیت های بین المللی برای اقتصاد و صنایعشان رفتن را بر ماندن ترجیح دادند.
خودروهای پسابرجامی تولید شدند اما ...
حدود سه سال از قراردادهای پسابرجامی گذشت و در این مدت تنها قرارداد ایران خودرو و پژو آن هم بر سر تولید خودرو 2008 و پس از آن سایپا و سیتروئن برای تولید سیتروئنC3 به سرانجام رسید و سایر قراردادها در صف اجرا باقی ماندند. اما اکنون با خروج آمریکا از برجام و تعلیق قراردادهای شرکای فرانسوی، تولید این دو خودرو نیز مورد بحث و بررسی است.
در همین میان قرارداد رنو و ایدرو به سکوت رفت و در نهایت قرارداد بن رو نیز اجرایی نشد.
ایتالیا، فیات را در ایران احیا نکرد
در کنار این قراردادها، اما قراردادهایی هم بودند که همچنان در گیر و دار تفاهم نامه نهایی‌اند. فیات که بارها بر سر ورود آنها به کشور آن هم به واسطه بخش خصوصی صحبت شده اما همچنان در سکوت به سر می برد و هیچ صدایی از احیای آن در دوره تحریم های جدید بلند نمی شود.
البته این در حالی است که همواره رابطه ایران و ایتالیا بر سر روابط تجاری دور از مناقشه بوده و ایتالیا از جمله اولین شرکای تجاری ایران بوده است. به گونه ای که از سال 94 که اجرای برجام آغاز شد، ایتالیایی‌ها از جمله اولین گروه های تجاری بودند که با هیات تجاری شان به ایران آمدند و نه تنها قراردادهای تجاری و صنعتی متعددی منعقد کردند، بلکه ایران را نسبت به تولید سالانه دو میلیون دستگاه خودرو امیدوار کردند. ایتالیایی ها پس از برجام دوش به دوش ایران راه آمدند، تا جایی که این قدیمی ترین شریک تجاری ایران دست همکاری با ایران را فشرد؛ اما با گذشت دو سال و نیم از اجرای برجام و اکنون در آستانه سومین سالگرد برجام که امریکا نیز خبر خروجش را اعلام کرد، ایتالیایی ها منفعل تر از همیشه در صنعت خودروسازی ایران اقدام کردند.
اکنون با وجودی که بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران صنعت خودرو سال 97 را سال شکوفایی قراردادهای پسابرجامی و صنعت خودروسازی را با افزایش کیفیت عنوان می کردند، اما با آغاز سال 97 همه امید و آرزوها برای اجرای قراردادهای بین المللی از بین رفت. به گونه ای که تصمیم‌های ترامپ برای خروج از برجام به گونه ای لرزه به جان صنعت خودروسای ایران انداخت که نه تنها بازار وارداتی ها و داخلی‌ها را تحت تاثیر قرار داد، بلکه در حال حاضر سکوتی معنا دار برای اجرای قراردادهای پسابرجامی در این صنعت حکم فرمایی می کند. تا جایی که نه تنها بازار خودروهای وارداتی تحت تاثیر تصمیمات بین المللی مشوش شده، بلکه بازار خودروهای داخلی نیز به واسطه کمبود ارز و تغییرات در سامانه های عرضه ارز، تامین مواد اولیه قطعه سازان و در نهایت تولید و واردات خودرو را تحت تاثیر قرار داده است.
تکلیف فولکس واگن با خودش هم مشخص نیست
در کنار قراردادهای پسابرجامی صنعت خودرو، شرکت خودروسازی فولکس واگن پس از برجام برای حضورش در ایران با ماموت به توافق رسید، اما اکنون با اعلام تصمیم ترامپ بر سر خروجش از برجام، زمزمه های خروجش به گوش می رسد و گویی در حال رفتن است، البته بسیاری از صاحبنظران بر این باورند فشار آمریکا به آلمانی ها چندان منطقی به نظر نمی رسد. از سویی دیگر اما اوایل مهرماه امسال هانا سانگلند سفیر سوئد در ایران خروج شرکت خودروسازی سنگین ولوو از ایران را تکذیب کرد و گفت آنها به خاطر تحریم حجم کار خود را کم کرده‌اند. با این وجود هانا سانگلند سفیر سوئد در ایران گفته است که غول خودروسازی این کشور اروپایی، همکاری خود را با شرکت‌های ایرانی قطع نکرده است.
برخی کارشناسان اما بر این باورند که اگر ماموت توان سربلند بیرون آمدن از فشارهای امریکایی را داشته باشد، باید به دنبال شرکتی دیگر برای مذاکره و حضور در ایران باشد و در غیر این صورت، باید صنعت خودروسازی ایران همواره در حسرت ورود فولکس واگن به ایران باقی بماند.