متقاضیان خرید خودرو این روزها به سختی امکان تأمین خودرو با نرخ‌های مصوب را دارند، قیمت‌ها در بازار غیر رسمی هم مدام در حال افزایش است، از سوی دیگر موضوع عرضه خودرو در بورس کالا برای مقابله با دلالی خودرو و کاهش قیمت مطرح شد، در حالی که این روش هم هنوز نتوانسته است بازار پرنوسان خودرو را مدیریت کند.
چند ماهی است که عرضه خودرو در بورس کالا آغاز شده و در این مدت حدود 9300 دستگاه خودرو در بورس عرضه شده است، تقریبا همه این خودروها به واسطه تفاوت قیمت با بازار آزاد مورد استقبال خریداران قرار گرفته است.
اگرچه معامله خودرو در بورس مورد استقبال خودروسازان، بورسی‌ها و کارشناسان صنعت خودرو و تحلیلگران بازار سرمایه قرار گرفته است، اما به نظر میرسد افزایش زیاد قیمت خودرو در بورس کالا (نسبت به نرخ کارخانه‌ای)، موجب ایجاد نگرانی‌هایی برای خریداران خودرو شده است.
* ثبات در بازار خودرو
کارشناسان اقتصادی معتقدند عرضه خودرو در بورس کالا مزیت‌های بسیار زیادی دارد، برای نمونه بازار خودرو که یکی از مهمترین بازارهای اقتصادی کشور به حساب می آید به ثبات میرسد و دست دلالان از این بازار کوتاه میشود، به بیان دیگر رانت از بین می رود.
از سوی دیگر، کارخانجات با کشف قیمت، خودرو خود را می فروشند، یعنی یک قیمت پایه تعیین می شود و پس از آن به وسیله رقابت، قیمت افزایش می یابد که به واسطه این موضوع تولیدکننده خودرو می‌تواند سود بیشتری را کسب کند.
عرضه خودرو در بورس کالا موجب میشود میزان گردش نقدینگی در بازار سرمایه افزایش یابد که در شرایط فعلی بازار، یک نقطه امید و اعتماد برای سهامداران است، البته نباید فراموش کرد که موفقیت عرضه خودرو در بازار سهام، میزان اعتماد سهامداران را نیز افزایش می دهد.
* رشد سود خودروسازان با عرضه خودرو در بورس
یکی از اصلی ترین طرف‌های دیگر در مساله عرضه خودرو در بورس کالا، خودروسازان هستند؛ شرکت های خودرویی در سال‌های گذشته به دلیل قیمت‌گذاری دستوری متحمل زیان بسیاری شده‌اند، این قیمت گذاری دستوری سبب افزایش فاصله قیمت خودرو در کارخانه و بازار آزاد شده بود.
قیمت‌گذاری دستوری خود به خود بر سود و در نتیجه سهام خودروسازان در بورس اثر منفی داشته و با ورود خودروها به بورس، این زیان به طور قابل توجهی کاهش یافته است.
این در حالی است که در سیستم قرعه کشی که البته تاکنون بخش عمده‌ای از خودروها از این مدل واگذاری خارج شده اند، امکان رانت گسترده برای برندگان به وجود خواهد آمد.
* افزایش درآمد دولت با عرضه خودرو در بورس
البته عرضه خودرو در بورس کالا، برای دولت درآمد نیز داشته است. دولت با عرضه خودرو در بورس کالا توانسته با دریافت مالیات بر ارزش افزوده منافعی را کسب کند؛ به گفته جهرمی، قائم مقام بورس کالا، سال گذشته دولت ۷ هزار میلیارد تومان از بابت دریافت نشدن مالیات بر ارزش افزوده (بابت عرضه خودرو به صورت قرعه کشی) عدم النفع داشته است.
* حذف سیستم دلالی از چرخه تولید و مصرف خودرو
آمارها نشان می‌دهد شرایط بازار و امکان خرید مصرف کنندگان واقعی از بورس کالا روند مثبتی داشته است زیرا با رونق معاملات خودرو در بورس کالا شاهد ایجاد یک زنجیره ای از اطلاعات شفاف در روند عرضه، قیمت عرضه، کشف قیمت نهایی، خرید و نحوه تحویل خودروها بوده ایم.
* ضرورت استمرار عرضه خودرو در بورس بابت واقعی‌شدن قیمت خودرو
برخی از کارشناسان معتقدند در کنار مزایای بیان شده، حصول رضایت همزمان تولیدکننده و مصرف کننده با استمرار عرضه‌‌ها خواهد بود زیرا به دلیل کاهش فاصله قیمت کارخانه با بازار آزاد و رسیدن سود حاصل از تولید به تولیدکننده در کنار خرید مصرف کنندگان با قیمتهای پایین تر از بازار آزاد، هر دو طرف معامله شرایط بهتری را تجربه می کنند و تنها واسطه‌گران از این اوضاع ناراضی خواهند بود.
* عرضه قطره‌چکانی خودرو توسط خودروساز عامل افزایش قیمت‌ها
اما نکته‌ای که در این بین باید به آن پرداخته شود، افزایش قیمت بسیار زیاد برخی خودروها نسبت به قیمت پایه است، این افزایش قیمت که تا حدودی با منطق همراه نیست به مساله عرضه قطره‌چکانی خودرو مربوط میشود.
* خودروساز برنده عرضه خودرو در بورس کالا/ بورس تاثیری بر کاهش قیمت خودرو در بازار ندارد
دراین باره، کامران رحیمی، کارشناس اقتصاد ایران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، گفت: از ابتدای عرضه محصولات خودرویی در بورس کالا، گرچه از این راه به عنوان مسیری موقت یاد می‌شد، ولی به نظر می رسد سیاستگذار دیگر نگاه موقتی به این شیوه ندارد و برنامه ریزی کلانی برای ورود بیشتر محصولات، حتی پرتقاضا‌ها به تالار بورس دارد.
وی ادامه داد: با توجه به حاشیه‌های فراوانی که آزادسازی قیمت‌ها داشت، برنامه عرضه خودرو در بورس کالا به عنوان راهکاری بی سر و صدا برای افزایش قیمت‌ها و تا حدودی جبران زیان خودروسازان در نظر گرفته شد.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: صنعت خودرو در شرایط مساعدی نیست، عرضه خودرو در بورس که نزدیک به روش قیمت‌گذاری بازار خودرو است، نمی‌تواند برای مصرف کننده مفید باشد، عرضه کم خودروها سبب شده است تقاضا بازهم موجب افزایش قیمت خودرو نزدیک به بازار آزاد شود.
رحیمی افزود: از طرفی اختلاف کم قیمت خودرو میان بازار آزاد و بورس کالا، به اندازه خواب پول است و با بررسی قیمت‌ها می توان گفت تنها خودروسازان برنده این موضوع هستند، به نظر می رسد این شیوه فروش تأثیری بر کاهش قیمت خودرو ندارد، چراکه بورس کالا صرفاً یک پلتفرم است و به‌طور مستقیم بر روند بازار خودرو تأثیری نخواهد داشت. به عبارت دیگر، هرچند هنوز بخش قابل توجهی از خودروها وارد بورس کالا نشده اند، اما به همین میزان هم تنها سود این اقدام به جیب تولیدکنندگان رفته است.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: آن موضوعی که در واقع بر کاهش قیمت خودرو تاثیرگذار است، تداوم این عرضه هاست، زیرا میزان زیان شرکت ها کم می شود و می توانیم امیدوار باشیم که بدهی بانکی آن ها کمتر شود، همچنین از این جهت حداقل تورم جدیدی به کشور وارد نشود.
* چرا ثبات در بازار خودرو اتفاق نمی‌افتد
برخی دیگر از کارشناسان اقتصادی معتقدند، عرضه خودرو در بورس کالا تنها سازوکار عرضه را تغییر می‌دهد و نقشی در متعادل کردن قیمت‌ها ندارد.
امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت درباره افزایش قیمت خودرو در بورس کالا می‌گوید: اینکه در بورس کالا خودرو عرضه شود و قیمت سوم ایجاد کند یا قیمت بازار آزاد را به رسمیت بشناسد، چندان اتفاق مبارکی نیست، اصل بازار خودرو این است که خودروساز مثل گذشته مستقیم یا از طریق نمایندگی‌ها بتواند خودروی خودش را به فروش برساند.
* درد دل مردم درباره عرضه قطره‌چکانی خودروساز و قیمتهای غیرواقعی خودرو
یکی از متقاضیان خرید خودرو که فروشنده میوه است، می‌گوید: بارها در قرعه‌کشی خودرو نام‌نویسی کردهام اما اسم بیرون نیامده است، از سوی دیگر به هیچ وجه پولی ندارم که خودرو را از بازار آزاد و نمایشگاه‌دار خریداری کنم، حال عنوان میکنند که از طریق بورس کالا می‌توانی خودرو داخلی بخری در حالی که من اصلا از بورس سر در نمی‌آورم و مایل هستم از خودروساز خودرو با نرخ مصوب خریداری کنم.
یکی دیگر از متقاضیان خرید خودرو که کارمندی ساده است، در این‌باره به فارس می‌گوید: متأسفانه شرایط ایجاد شده برای فروش خودور، همه به نفع خودروساز است، بازار خودرو داخلی ما انحصاری است و قدرت انتخاب برند‌ها که وجود ندارد، از سوی دیگر به شخصه بارها در قرعه‌کشی خودرو داخلی ثبت‌نام کردهام، اما برنده نشده‌ام، همچنین توان تأمین پول قیمتهای غیرواقعی خودروهای داخلی در بازار را ندارم، هر چند همین قیمت‌ها هر روز هم در حال افزایش است.
وی افزود: حال به من می‌گویند خودرو را از بورس کالا خریداری کن، در حالی که در بورس کالا، خودرویی که عرضه میشود بسیار گران‌تر از قیمت کارخانه‌ای درج شده در سایت خودروسازان است، از سوی دیگر من اطلاعی از قیمت‌ها ندارم که چه قیمتی باید در بورس کالا بابت خرید این خودرو عنوان کنم، من می‌خواهم خودرو با قیمت کارخانه‌ای که مصوب دولت است خریداری کنم.
به گفته این متقاضی خرید خودرو، امروز با 3 قیمت خودرو داخلی مواجه شده‌ایم که شامل قیمت کارخانه‌ای، قیمت بورس کالا و قیمت بازار آزاد (بازار غیر رسمی) است.
به نظر می رسد اتفاقات مثبتی که بورس کالا تاکنون در زمینه ساماندهی عرضه خودروسازان رقم زده است، اما موفقیت این اقدام در گرو نگاه کارشناسی به این مساله و افزایش رقابت پذیری در این صنعت است.