با وجود افزایش نسبی اسقاط خودروهای فرسوده در دو سال اخیر، همچنان خیابانها و جادههای کشور جولانگاه فرسودهها هستند. تردد تعداد زیادی خودروی فرسوده کشور علاوه بر این که خطرات زیادی برای شهروندان به همراه دارد، بار اقتصادی قابل توجهی را هم روی دوش کشور میگذارد و علاوه بر این آلایندگی زیادی را نیز به هوای شهرها اضافه میکند. با نزدیک شدن به فصل سرد سال، نگرانیها در مورد آلودگی هوا نیز افزایش پیدا کرده است که یکی از عوامل اصلی آن تردد خودروهای فرسوده است.
در این زمینه روز گذشته مدیرعامل شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران در مراسمی با حضور رئیس سازمان ملی استاندارد اعلام کرد: «در ایران حدود ۷.۵میلیون خودرو فرسوده داریم که هر کدام در سال حدود هزار لیتر سوخت مصرف میکنند که مجموعا به ۷.۵میلیارد لیتر میرسد.» این میزان بنزینی که تاجیک از آن یاد کرده به معنای هزینههای کلان برای کشور است.
اگر ارزش جهانی بنزین را حدود یک دلار و ۸۰ سنت برای هر لیتر در نظر بگیریم، میزان سوختی که خودروهای فرسوده ایران در طول یک سال میسوزانند، معادل حدود ۱۳.۵میلیارد دلار خواهد بود. حتی اگر این محاسبه با نرخهای داخلی انجام شود، این رقم به دهها هزار میلیارد تومان میرسد؛ رقمی که میتوانست برای نوسازی ناوگان حملونقل، توسعه زیرساختهای انرژی پاک خودرو (مانند زیرساختهای خودروهای برقی) یا بهبود حملونقل عمومی هزینه شود.
طبق محاسبات رسمی آژانس حفاظت محیطزیست ایالات متحده هر لیتر بنزین حدود ۲.۳ کیلوگرم دیاکسیدکربن تولید میکند. بنابراین میتوان گفت خودروهای فرسوده ایران در طول یک سال بیش از ۱۷.۳میلیون تن کربن دی اکسید وارد جو میکنند. برای درک بزرگی این عدد، کافی است بدانیم که کل انتشار دیاکسیدکربن کشور لبنان در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۷.۳میلیون تن بوده است. به بیان دیگر، تنها خودروهای فرسوده ایران بهاندازه کل اقتصاد و صنعت کشوری چون لبنان آلاینده تولید میکنند. این میزان تقریبا برابر با کل انتشار سالانه کشورهایی مانند لائوس (۱۷میلیون تن) و لتونی (۱۶میلیون تن) است و همچنین از مجموع انتشار دیاکسید کربن ارمنستان (۸میلیون تن) و قبرس (۷میلیون تن) بیشتر است.
در مقایسه با کشورهای همردیف ایران از نظر جمعیت، این رقم باز هم بالاست. برای مثال، ترکیه با جمعیتی تقریبا مشابه ایران، سالانه حدود ۴۰۰میلیون تن کربن دی اکسید منتشر میکند، اما بخش بزرگی از آن مربوط به صنایع تولیدی و نیروگاههاست، نه خودروهای شخصی فرسوده.
بر اساس آخرین دادههای بینالمللی منتشرشده در سال ۲۰۲۳ از سوی آژانس بینالمللی انرژی (IEA) و پایگاه Our World in Data (وابسته به دانشگاه آکسفورد)، میزان کل انتشار دیاکسیدکربن ایران از محل سوختهای فسیلی و صنایع در حدود ۶۳۴میلیون تن بوده است. بنابراین میتوان گفت خودروهای فرسوده سه درصد از کل آلایندگی کشور را به خود اختصاص دادهاند.
این در حالی است که در بسیاری از کشورها اساسا میزان آلایندگی که تولید میکنند از محل صنایعی است که در آینده میتواند به اقتصاد این کشورها کمک کند اما متاسفانه بخش قابلتوجهی از این آلایندگی در ایران از محل خودروهای فرسوده است. خودروهایی که با آلوده کردن هوا زندگی را برای شهروندان سخت میکنند و هزینه میلیارد دلاری با استفاده بیرویه بنزین روی دست آنها میگذارند.