پیشنهاد کاهش 10 تا 15 درصدی تعرفه واردات خودرو از سوی شورای رقابت، هفته گذشته به هیات دولت رفت تا در کنار سناریوهای دیگر برای تعیین چگونگی تعرفه واردات خودرو در سال آینده بررسی شود.
ارائه مدلی برای تعیین تعرفه واردات خودرو از سوی شورای رقابت هرچند با انتقادات فراوانی روبه‌رو شد، اما به هر حال بحث کاهش تعرفه واردات خودرو را در آستانه تعیین تعرفه بار دیگر مطرح کرد.
پیشنهاد کاهش تعرفه واردات خودرو، همیشه مخالفان و موافقان زیادی داشته است. به این ترتیب موافقان کاهش تعرفه واردات خودرو، عقیده دارند اگر تصمیم دولت بر کاهش تعرفه واردات خودرو در سال آینده باشد، می‌توان به شکسته شدن انحصار در بازار خودرو، ارتقاي کیفیت تولیدات داخلی و همچنین کاهش قیمت‌ها در بازار رقابتی امیدوار بود؛ اما به عقیده مخالفان کاهش تعرفه واردات خودرو تهدیدی برای تولید داخلی است، بر همین اساس برخی نمایندگان مجلس و همچنین خودروسازان و قطعه‌سازان به شدت با کاهش تعرفه مخالف و با ثبات تعرفه فعلی واردات در سال آینده موافق هستند.
هرچند در کنار پیشنهاد کاهش تعرفه واردات خودرو در سال آینده، بحث ثابت ماندن تعرفه 40 درصدی نیز مطرح است؛ اما اگر تعرفه واردات خودرو در سال آینده کاهش پیدا کند، آيا شاهد فضایی رقابتی در خودروسازی کشورمان خواهیم بود؟ این سوال از آنجایی مطرح میشود که به گفته رئیس شورای رقابت، موضوع کاهش تعرفه واردات خودرو به‌منظور ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان داخلی و خارجی مطرح شده است. به این ترتیب رضا شیوا امیدوار است با عملی شدن این پيشنهاد که در واقع مدلی پلکانی برای تعرفه واردات خودرو است، خودروهایی با حجم موتور پایین (خودروهای تا حجم موتور 1500 سی سی) که تعرفه‌ای 30 درصدی خواهند داشت، بیشتر و آسان‌تر وارد کشور شوند.
شیوا از طرح چنین پیشنهادی دو هدف را دنبال می‌کند؛ ایجاد رقابت در تولید خودروهایی در این کلاس در کشور و همچنین کاهش مصرف سوخت به واسطه افزایش واردات خودروهای مذکور، اما واقعیت این است که مشتریان بازار خودروهای وارداتی طی یک دهه گذشته نشان دادند که به خودروهای لوکس و شاسی‌بلند بیشتر تمایل دارند. این تمایل در میان مشتریان وارداتی‌ها به قدری زیاد است که حتی در زمانی‌که نرخ ارز به شدت افزایش پیدا کرد و ممنوعیت‌هایی نیز برای واردات خودروهای بالای 2500 سی‌سی وضع شد، خودروهای لوکس همچنان سهم زیادی را در میان وارداتی‌ها داشتند و حتی تخلفاتی هم برای واردات این دست خودروها رخ داد.
بر همین اساس برخی کارشناسان عقیده دارند اگر تعرفه واردات خودرو از چیزی که حالا هست کمتر هم بشود، منجر به واردات خودروهای کم‌مصرف یا با حجم موتور پایین نمی‌شود.
اما ریشه تمایل بازار به خودروهای وارداتی لوکس که عمدتا پرمصرف هم هستند در کجاست؟ چرا با وجود مشوق‌های وارداتی که برای خودروهای کمتر از شش لیتر در قانون وجود دارد، چنین خودروهایی سهم کمی از آمار واردات خودرو را به خود اختصاص می‌دهند؟
در این زمینه یک وارد‌کننده در رابطه با چرایی واردات اندک خودروهای کم‌مصرف حتی با وجود کاهش تعرفه به خبرنگار «دنیای اقتصاد» می‌گوید: اصلا مهم نیست که تعرفه واردات خودرو چقدر باشد؛ زیرا دایره ارزش گذاری گمرک بعد از اینکه تعرفه واردات خودرو در سال 91 با کاهش ناگهانی همراه شد، ارزش خودروها را در گمرک افزایش داد، زیرا به هر حال بحث درآمد دولت مطرح بود. فربد زاوه در ادامه می‌گوید: به این ترتیب در ظاهر تعرفه واردات خودرو کاهش پیدا کرد، اما در عمل این کاهش تعرفه، در زمان ارزش گذاری بر خودرو توسط گمرک که افزایشی 25 درصدی پیدا کرد جبران شد، در کنار این موضوع افزایش نرخ ارز را هم در نظر بگیرید، تمام این اتفاقات باعث شد با وجود کاهش تعرفه در قیمت خودروهای وارداتی تغییری ایجاد نشود.
زاوه با اشاره به موضوعاتی که ذکر شد و در پاسخ به مخالفت منتقدان کاهش تعرفه که در پی حمایت از تولیدات داخلی هستند می‌گوید: تعرفه واردات به صفر هم برسد، تاثیری بر تولیدات خودروسازان نخواهد گذاشت؛ زیرا به هر حال مصرف‌کننده طبقه متوسط جامعه نمی‌تواند حتی ارزان‌ترین برند کم‌مصرف خارجی را خریداری کند.
در حال حاضر قیمت کم‌حجم‌ترین و کوچک‌ترین وارداتی بازار، یعنی کیا پیکانتو چیزی حدود 80 میلیون تومان است.
سعید لیلاز، کارشناس مسائل اقتصادی نیز در این رابطه عقیده دارد: طی 8 سال گذشته تعرفه واردات خودرو با کاهش چشمگیری همراه بوده است، اما از تقاضای خودروهای داخلی کم نشده است؛ زیرا واردات خودرو بیشتر به خودروهایی اختصاص پیدا می‌کند که امکان تولید آنها در ایران نیست، مانند شاسی بلندها و دیگر خودروهای لوکس. لیلاز عقیده دارد خودروهایی هم که با تولیدات داخلی مشابهت‌هایی دارند یا حتی کم‌مصرف هستند، بعد از ورود به ایران بسیار گران‌قیمت تمام می‌شوند، این در شرایطی است که بسیاری از مشتریان بازار قدرت خرید پایینی دارند.
زاوه نیز نظری مشابه لیلاز دارد و می‌گوید: خودروهای خارجی که هم سایز سمند یا پژو پارس یا کوچک‌تر از آنها هستند در برندهای غیر معتبر که اصولا چینی هستند چیزی حدود 14 هزار دلار قیمت دارند و در برندهای مطرح اروپایی نیز بیشتر از 20 هزار یورو هستند. با توجه به قیمت پایه‌ای که این خودروها دارند، زاوه عقیده دارد کاهش تعرفه واردات تنها منجر به واردات خودروهایی که از کیفیت لازم برخوردار نیستند، خواهد شد و بازار را به سمت خودروهایی سوق می‌دهد که از نظر تکنولوژیکی به مراتب از خودروهای داخلی نامناسب‌تر هستند.
این همه دعوا برای 4 درصد از بازار
تعرفه واردات خودرو، خصوصا کاهش آن این روزها در حالی محل مناقشه بسیاری از کارشناسان و نمایندگان مجلس است که از نظر عده‌ای دیگر از کارشناسان، کاهش تعرفه واردات خودرو نه در ایجاد رقابت در صنعت خودرو تاثیرگذار است و نه تاثیری در کاهش مصرف سوخت خواهد داشت. از نظر این دسته از کارشناسان، برای مشتریان خودروهای وارداتی که فقط 4 درصد از بازار خودروی کشور را تشکیل می‌دهند، قیمت فعلی بنزین ظاهرا اهمیتی ندارد.
زاوه عقیده دارد 10 درصد یا 20 درصد کاهش تعرفه نيز تاثیری در تمایل مشتری‌های فعلی بازار وارداتی‌ها برای خرید خودروهای کم‌مصرف ایجاد نمی‌کند و ازسوي دیگر مشتریان هم نمی‌توانند سراغ خرید وارداتی‌های کم‌مصرف بروند. او عقیده دارد بهتر است قیمت سوخت افزایش پیدا کند یا چیزی شبیه مالیات بر مصرف سوخت وجود داشته باشد، به این ترتیب تقاضا برای خرید خودروهای کم‌مصرف چه در میان مشتری‌های وارداتی‌ها و چه در میان داخلی‌ها افزایش پیدا می‌کند. زاوه در توضیح بیشتر می‌گوید: هیچ اشکالی ندارد که قشر ثروتمند هم تعرفه بالایی بپردازد و هم قیمت واقعی سوخت مصرفی‌اش را بدهد؛ زیرا اصولا از دست دادن چنین سوبسیدي (تعرفه واردات و سوخت ارزان) برای آنها اهمیتی ندارد.
لیلاز نیز در این رابطه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: خودرو کم‌مصرف با افزایش یا کاهش تعرفه وارد کشور نخواهد شد. او در ادامه می‌گوید: خودرو کم‌مصرف به شرطی وارد کشور میشود و توجه‌ها را از خودروهای داخلی یا وارداتی‌های پرمصرف به خود جلب می‌کند که قیمت سوخت افزایش پیدا کند، و گرنه انگیزه‌ای برای خرید این دست خودروها باقی نمی‌ماند.
او با آوردن مثالی می‌گوید: یک خودرو داخلی ممکن است حدود 2/8 لیتر در هر صد کیلومتر سوخت مصرف کند در مقابل یک برند خارجی شاید در همین مسافت مصرفش زیر 7 لیتر باشد، این مابه التفاوت مصرف سوخت در شرایطی که قیمت سوخت پایین باشد انگیزه‌ای برای خرید خودرو کم‌مصرف‌تر ایجاد نمی‌کند؛ درحالی‌که اگر قیمت سوخت افزایش پیدا کند، حالت عکس ایجاد میشود.