دفعه بعد که خواستید سوار ماشینتان بشوید، نیم نگاهی هم به جلو و عقب آن بیندازید. اگر به تازگی آن را نشسته باشید، به طور قطع پر است از فضولات پرندگان، گرد و غبار، باقی مانده بدن حشراتی که در سرعت های بالا به آن برخورد کرده‌اند و لکه های ناشی از باران های اسیدی، که البته جای بسی تأسف است. رنگ های سنتی و قدیمی، این توانایی را ندارند که چرک و کثافت را از خودشان دور کنند، به همین خاطر است که روی سطوح رنگ شده، چرک و کثافت به چشم می‌خورد. در آینده نزدیک، خودروها به نوع جدیدی از رنگ مجهز خواهند شد که طوری طراحی شده است تا مانع چسبیدن و خشک شدن خورده ریزهای سطح جاده، چربی، لک و حتی آب روی سطح رنگ بشود. این پوشش جدید که رنگ خود پاک-شو (self-cleaning paint) نام دارد، آب گریز و چربی گریز است، یعنی آب و چربی را از خودش دور می‌کند. خودروهایی که با این پوشش خاص رنگ شده باشند، زیباتر هم به نظر می‌رسند. می‌دانید که رنگ های معمولی با گذر زمان و تحت تأثیر شرایط محیطی به تدریج لایه لایه شده و در نهایت هم کنده می‌شوند، ولی این گونه رنگ ها مقاوم هستند و دوام بیشتری دارند. آلاینده هایی نظیر فضولات پرندگان و لک های ناشی از باران های اسیدی می‌توانند جلای رنگ را از بین ببرند و آن را نازک کنند؛ این امر در نهایت باعث میشود سطح فلزی خودرو بیشتر در معرض زنگ زدگی و پوسیدگی قرار بگیرد.
.jpg/ 620/ 414 "رنگ خود-پاک شو")
رنگ خود پاک-شو، کمک می‌کند چنین تأثیرات مخربی کاهش پیدا کنند. شاید دوست داشته باشید به خودرویی که دارای چنین پوششی است، دست بزنید، همین طور است؟ خب، خبرهای خوبی برایتان نداریم، چون این گونه رنگ ها هنوز آماده نشده‌اند، به هر حال می‌خواهیم با هم نگاه دقیق تری به این بیندازیم که چه چیزی الهام بخش تولید این رنگ جدید برای خودروها بوده است، چه فناوری تولید آن را امکان پذیر کرده است، و برای این که شاهد عرضه آن به بازار باشیم، چه اتفاق دیگری باید بیفتد. این رنگ نخستین بار در بریتانیا و توسط مرکز فنی نیسان (Nissan Technical Center) با همکاری یک شرکت فعال در حوزه فناوری نانو به نام Nano Labs ابداع شد. کمپانی نیسان ملزم شده است پیش از استفاده از این رنگ در خودروهای جدید، آن را به دقت مورد آزمایش قرار بدهد، به همین خاطر پژوهشگران در آزمایشگاه کمپانی نیسان که در بریتانیا مستقر است، تابستان سال 2014 را صرف مطالعه در این خصوص خواهند کرد تا ببیند این رنگ روی خودرو نیسان Versa Note چگونه جواب می‌دهد.
فناوری نانو؟.jpg/ 620/ 412 "رنگ خود-پاک شو")
همانطور که پیشتر اشاره شد، تولید پوششی که بتواند آلاینده های محیطی را بزداید، نیاز به دانشی خاص دارد. در محافل علمی، به این نوع رنگ، پوشش نانو می‌گویند و فقط یکی از صدها محصولی است که با استفاده از فناوری نانو تولید شده است. فناوری نانو برای خودش یک صنعت است که درباره ذرات نانو (و مهندسی آن ها) بحث می‌کند. ذرات نانو، ذرات ریزی از عناصر مختلف هستند و به قدری ریزند که فقط در آزمایشگاه می‌توان آن ها را تولید کرد. وقتی این نانو ذرات تولید بشوند، ویژگی های واقعاً منحصر به فردی خواهند داشت و با ذرات معمولی هم واکنش های خاصی نشان خواهند داد. قبلاً از این ذرات برای تولید پارچه هایی استفاده شده است که می‌توانند روی اجسام کشیده شوند و اثرات مخرب آلودگی هوا را کاهش دهند؛ این ذرات حتی به محصولاتی نظیر کرم های ضد آفتاب نیز افزوده شده‌اند.
.jpg/ 620/ 349 "رنگ خود-پاک شو")
کمپانی نیسان، اولین خودروسازی است که روی بدنه خودروها از پوشش نانو استفاده کرده است. این کمپانی مستقیم و بدون هیچ واسطه‌ای با آزمایشگاه های نانو کار کرده است و اولین خودروسازی است که برای تولید رنگ خود پاک-شو، فناوری نانو را به کار برده است. آزمایشگاه های نانو از اکتبر سال 2012 فعالیت خودشان را شروع کرده‌اند ولی تجارب ارزنده‌ای به دست آورده‌اند. در صنعت خودروسازی به این نوع رنگ Ultra-Ever Dry گفته میشود. این اسم از نام پوشش هایی گرفته شده است که برای مصارف صنعتی و تجاری به کار می‌روند. نوع دیگری از این پوشش های صنعتی نیز وجود دارد که توسط سایر خودروسازان مورد استفاده قرار می‌گیرد و در ساخت آن از برگ نیلوفر آبی الهام گرفته شده است. سطح برگ نیلوفر آبی طوری است که آلودگی ها را به همراه قطرات باران دفع می‌کند، و این جاست که فناوری نانو وارد صحنه میشود. مهندسانی که این رنگ مخصوص را تولید کرده‌اند به این موضوع پی برده‌اند که چگونه می‌توان اندازه سطحی که آب و آلودگی به آن می‌چسبد را کاهش بدهند و به حداقل برسانند؛ این امر به آب و سایر آلاینده ها کمک می‌کند به بیرون دفع بشوند.
.jpg/ 620/ 415 "رنگ خود پاک-شو")
واضح است که این فرایند در مقیاسی انجام می‌گیرد که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست ولی آثارش بسیار قابل ملاحظه است. راستش را بخواهید، پوشش نانو خودش را تمیز و پاک نمی‌کند؛ به عبارت دقیق تر، آلاینده هایی مثل آب و چربی که باعث می‌شوند این پوشش نیاز به شستشو پیدا کند را از خودش دور می‌کند. همان طور که می‌دانید سنگ های گرافیتی که در نمای ساختمان ها مورد استفاده قرار می‌گیرند هم زیاد به شستشو احتیاج پیدا می‌کنند. یک خودرو هم ممکن است توسط آب باران، گل و لای یا فضولات پرندگان کثیف بشود. کمپانی نیسان مدعی است ویژگی آب زدایی این پوشش باعث میشود یک لایه هوا بین رنگ و هرچیزی که آن را بپوشاند به وجود بیاید و باعث شود برف و یخ روی آن جمع نشوند؛ آزمایشگاه های نانو نیز معتقدند فناوری نانو به آن ها اجازه می‌دهد رنگ ها و پوشش های ارزان و مبتنی بر کشش سطحی تولید کنند.
آیا با این رنگ می‌توان هر چیزی را رنگ کرد؟
.jpg/ 620/ 414 "رنگ خود پاک-شو")
اگر به تخیلتان اجازه پرواز بدهید، ظاهراً این رنگ خود-پاک شو می‌تواند روی همه اجسام و اشیاء را بپوشاند و مفید واقع شود. پیشتر در این باره صحبت کردیم که پوشش های نانو و دیگر رنگ های خود- پاک شو، می‌توانند کارهای سخت را آسان کنند. اگر سنگ های گرافیتی که به عنوان نمای ساختمان ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، دارای چنین پوششی باشند می‌توانند تفاوت زیادی در چشم اندازهای شهری ایجاد کنند، در مناطق پر ترافیک نیز اگر گرد و غبار و دوده به خودشان جذب نکنند زیباتر و تمیزتر می‌مانند. پوشش های نانو مزایای دیگری هم دارند. آزمایشگاه های نانو معتقدند این گونه رنگ ها دوستدار محیط زیست هستند و عمر و دوام مواد را نیز افزایش می‌دهند.
.jpg/ 620/ 465 "رنگ خود پاک-شو")
به عبارت دیگر، این پوشش ها به خاطر ویژگی محافظت کننده ای که دارند از پوسیدگی و خوردگی مواد جلوگیری می‌کنند، به این ترتیب، اگر روی یک حصار چوبی افشانده شوند، چوب دوام بیشتری خواهد داشت. البته محصولات خاص دیگری هم در بازار وجود دارند و به طور قطع، هر چه این فناوری پیشرفت کند، محصولات جدیدتری نیز به بازار عرضه خواهند شد. به عنوان مثال، می‌توان از برند Rust-Oleum نام برد که رنگ ها و پوشش هایی تک منظوره برای مصارف روزمره تولید می‌کند. در میان محصولات این شرکت، اسپری رنگ آب- زدا نیز به چشم می‌خورد. اما وقتی نوبت به صنعت خودروسازی می‌رسد، مشخص نیست که آیا پوشش های نانو رایج خواهند شد یا انحصاری و متعلق به یک خودروساز باقی خواهند ماند. خب، به جواب این سوال نخواهیم رسید تا زمانی که کمپانی نیسان تحقیقاتش را کامل کند. این کمپانی در نهایت تصمیم خواهد گرفت این رنگ را روی محصولاتش عرضه کند ولی نه به این زودی، وقتی هم عرضه شود جزو تجهیزات استاندارد خودروها نخواهد بود و فقط به صورت سفارشی قابل خریداری است. نسخه صنعتی این پوشش را می‌توان به هر رنگی تولید یا با پوشش های موجود ترکیب کرد، هر چند هنوز مشخص نیست آیا پوششی که کمپانی نیسان تولید خواهد کرد می‌تواند این قدر همه کاره باشد یا نه؟ اگر تولید رنگ خود- پاک شو برای خودروها پروژه موفقی باشد، شاید روزی برسد که کمتر روی ماشین ها فضولات پرنده ببینیم.