در حالی که خودروسازی ایران سال‌های 2012 و 2013 میلادی را با بحران و سختی‌های بسیار پشت سر گذاشت و تولیدش به شدت افت کرد، حالا خبر می‌رسد این صنعت، طی سال گذشته (2014 میلادی) با رشد قابل توجهی روبه‌رو شده و باز هم به جمع 20 خودروساز بزرگ دنیا بازگشته است.
بنابر آماری که سازمان بین‌المللی سازندگان وسایل نقلیه موتوری ارائه کرده، خودروسازان ایرانی در سال 2014 میلادی، یک میلیون و ۹۰ هزار و ۸۴۶ دستگاه انواع خودرو (شامل سواری و تجاری) تولید کرده‌اند و این آمار از رشد 7/ 46 درصدی صنعت خودرو ایران در مقایسه با سال 2013 حکایت دارد.
سازمان بین‌المللی سازندگان وسایل نقلیه موتوری اما در آماری دیگر، از «ایران» به‌عنوان سیزدهمین بازار فروش خودرو دنیا یاد کرده و گفته که طی سال 2014، یک میلیون و 287 هزار و 600 دستگاه خودرو در این بازار به فروش رفته است. به نظر می‌رسد این اولین بار است که یک سازمان جهانی، «رتبه بازار خودرو ایران را در فروش»، به صورت رسمی اعلام میکند، آن هم در شرایطی که خودروسازان ایرانی با وجود فاصله گرفتن از بحران ها، هنوز از دوران اوج خود (سال 2011 میلادی)، به دور هستند. در سال 2011 میلادی (سال 1390 شمسی) صنعت خودرو ایران توانست به رکورد تولید یک میلیون و 640 هزار دستگاه دست پیدا کند، رکوردی که هنوز شکسته نشده و بعید است به این زودی‌ها نیز بشکند. از پس همین حجم تولید بود که خودروسازی ایران توانست به بهترین جایگاه خود در صنعت خودرو دنیا دست یابد و به یازدهمین خودروساز بزرگ جهان تبدیل شود. این در حالی بود که سال پس از آن، بحرانی شدید «جاده مخصوص» را فرا گرفت و دوران سخت خودروسازان ایرانی آغاز شد، دورانی که حدود دو سال طول کشید و تیراژ صنعت خودرو ایران را تا مرز یک سوم سال 90، کاهش داد.
اوضاع به حدی بحرانی شد که رتبه خودروسازی ایران در سال 2012 میلادی از یازدهم به هجدهم نزول کرد تا مشخص شود توان «جاده مخصوصی‌ها» تا چه حد افت کرده است. این اما پایان داستان تلخ صنعت خودرو ایران در دوران بحران نبود، چه آنکه در سال 2013 میلادی، نام «ایران» از جمع 20 خودروساز دنیا نیز خارج شد. کارشناسان بر این باورند که مجموعه‌ای از تحریم‌های داخلی و خارجی، خودروسازی ایران را از قله اوج به دره سقوط کشاند و در این بین، دو مشکل اساسی «کمبود نقدینگی» و «تعلیق فعالیت شرکای خارجی»، بیش از سایر مشکلات، خودروسازان را آزار داد و آنها از روزهای خوش شان دور کرد. هرچند آن اوایل خیلی‌ها گمان می‌کردند تحریم‌های خارجی اثر زیادی روی صنعت خودرو ایران نخواهد داشت، اما مشکلات رفته رفته و از پی هم آمدند و خودروسازی ایران را در تنگنایی بی‌سابقه قرار دادند.
شاید بدترین اتفاقی که آن زمان رخ داد، رفتن ناگهانی پژوی فرانسه (شریک 24 ساله خودروسازی ایران) بود، چه آنکه تاثیر زیادی روی افت تولید خودروهای داخلی گذاشت. آن طور که از آمار و ارقام مشخص می‌شود، پس از رفتن پژو، یکی از محصولات این شرکت به نام «207i» برای همیشه از «جاده مخصوص» خداحافظی کرد و تولید دیگر محصولش به نام «206» نیز مدت‌ها متوقف ماند.
در کنار تحریم‌های خارجی اما تحریم‌های داخلی نیز منجر به بروز مشکلاتی شد به طوری که خزانه «غول‌های جاده مخصوص» ته کشید و سایه بی پولی بر سرشان سنگین شد. به روایت خودروسازان، مشکلاتی مانند سود بالای بانکی، افزایش نرخ ارز، وضع قوانین دست و پاگیر و همچنین رشد قیمت مواد اولیه، کار را بر آنها سخت کرد و اجازه نداد روند صعودی تولید ادامه یابد. خودروسازان پس از رکوردی که در سال 90 از خود به جا گذاشتند، بسیار امیدوار به تداوم این روند بودند و حتی از تولید دو میلیون دستگاهی نیز صحبت به میان آورده شد، اما اوضاع عکس آنچه آنها انتظار داشتند، پیش رفت و تیراژشان به نصف و حتی به یک سوم سال 90 افت کرد. در نهایت اما از اواخر سال 92 و همزمان با اتفاقات سیاسی و اقتصادی مهمی که رخ داد، خودروسازان نیز کم‌کم خود را پیدا کردند و تولیدشان در مسیر صعودی قرار گرفت. پس از توافق موقت ژنو میان ایران و غرب بود که تحریم‌ها علیه خودروسازی ایران برداشته شد و این اتفاق تاثیر مثبتی بر رشد تولید خودروسازان گذاشت، چه آنکه با لغو این تحریم، خودروسازان توانستند بار دیگر و پس از چند ماه، دوباره روند تامین قطعات‌شان را بهبود ببخشند. از آن سو اتفاقات اقتصادی مانند تثبیت نرخ ارز نیز به نوبه خود بر صعودی شدن تولید اثر گذاشت و تا حدی از دغدغه‌های مالی خودروسازان کاست. در مجموع، اتفاقات سیاسی و اقتصادی که طی یک سال و نیم گذشته رخ داد، به صعود دوباره خودروسازی ایران کمک کرد و اوضاع به شکلی پیش رفت که در حال حاضر «جاده مخصوصی‌ها» دیگر با چیزی به‌عنوان «بحران تولید» روبه‌رو نیستند. در این شرایط، آماری که انجمن بین‌المللی سازندگان وسایل نقلیه موتوری منتشر کرده نیز سندی است برای خروج خودروسازای ایران از بحران تولید و بازگشتش به جمع 20 خودروساز بزرگ دنیا؛ آماری که می‌گوید تولید خودرو در ایران طی سال 2014 میلادی، با رشدی 7/ 46 درصدی در مقایسه با سال 2013، به حدود یک میلیون و 100 هزار دستگاه رسیده است. با این حساب، کشورهایی مثل ایتالیا، استرالیا، اتریش و هلند تولید خودروی کمتری نسبت به ایران در سال 2014 داشته اند. همچنین به لحاظ میزان رشد تولید خودرو در سال 2014، رتبه دوم جهان به خودروسازی ایران رسیده و این نشان می‌دهد «جاده مخصوصی‌ها» سال خوشی را پشت سر گذاشته‌اند. در حالت تفکیکی، ایران از نظر تولید خودروهای سواری در رتبه 16 جهان و از نظر تولید خودروهای تجاری در رتبه نوزدهم قرار دارد و در مجموع هم هجدهم است.
هر چه هست، با در نظر گرفتن تولید حدود یک میلیون و 100 هزار دستگاه، صنعت خودرو ایران حالا باز هم خود را در جمع 20 خودروساز بزرگ دنیا (به لحاظ تیراژ) می‌بیند و اگرچه در حال حاضر رده هجدهم را در اختیار دارد، اما به اعتقاد کارشناسان، با ادامه روند فعلی می‌تواند رتبه خود را طی سال‌های آینده بهبود ببخشد. کسی چه می‌داند، شاید هم روزی برسد که صنعت خودرو ایران رتبه یازدهمی خود در دنیا، باز هم تکرار کند و حتی در جمع 10 خودروساز بزرگ جهان قرار بگیرد.
رتبه سایر خودروسازان دنیا
اما انجمن بین‌المللی سازندگان وسایل نقلیه موتوری، در گزارش خود به سایر کشورهای خودروساز دنیا نیز اشاره و آماری از اوضاع تولید و فروش آنها را منتشر کرده است.
بر این اساس، چین با تولید 23 میلیون و 722 هزار دستگاه بزرگترین خودروساز جهان در سال 2014 لقب گرفته و آمریکا با 11 میلیون و 660 هزار دستگاه در رتبه دوم است و ژاپنی‌ها نیز با 9 میلیون و 774 هزار دستگاه، در رتبه سوم ایستاده اند. آن طور که انجمن بین‌المللی سازندگان وسایل نقلیه موتوری اعلام کرده، فنلاندی‌ها با رشد حدود 5 برابری تولید خودروی خود در سال 2014، بالاترین نرخ رشد را داشته‌اند و ایرانی‌ها هم که پشت سر آنها قرار گرفته‌اند و اسلوونی نیز با رشد 5/ 26 درصدی تولید خود در رتبه سوم از این نظر قرار گرفته است.
بر اساس گزارش منتشر شده، کل تولید خودروی جهان در سال 2014 بالغ بر 87 میلیون و 507 هزار و 27 دستگاه بوده و این نشان می‌دهد صنعت خودرو با رشدی 6/ 2 درصدی در مقایسه با سال 2013 مواجه شده است.
اما طبق آمار انجمن موردنظر، میزان فروش خودرو در جهان طی سال گذشته میلادی نیز با رشد 1/ 3 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 2013 مواجه شده است. بر این اساس، چینی‌ها با خرید 23 میلیون و 491 هزار و 893 خودرو جایگاه نخست جهان را به خود اختصاص داده‌اند و آمریکایی‌ها با خرید 16 میلیون و 841 هزار و 973 دستگاه خودرو در رتبه دوم و ژاپنی‌ها با خرید 5 میلیون و 562 هزار و 887 دستگاه خودرو در رتبه سوم قرار گرفته‌اند. همچنین برزیل، آلمان ،هند، انگلستان،روسیه، فرانسه، کانادا، کره جنوبی و ایتالیا نیز که همه شان فروشی زیر چهار میلیون دستگاه در سال 2014 داشته‌اند، رده‌های بعدی را در اختیار دارند.
همچنین کمترین میزان فروش خودرو در سال 2014 به کشورهای آفریقایی بروندی و لیبریا و کشور آمریکای مرکزی بلیز با 400 دستگاه خودرو اختصاص یافته است.