ایرانی‌ها امسال سیزده خود را با انتشار «بیانیه هسته‌ای لوزان» میان ایران و غرب به در کردند تا در این شرایط خیلی‌ها به‌دنبال برندگان و بازندگان این اتفاق مهم سیاسی بگردند، به نحوی که حالا این ماجرا به خودروسازی کشور نیز سرایت کرده است.
به‌عبارت بهتر این روزها این پرسش مطرح است که برندگان و بازندگان بیانیه لوزان، در صنعت و بازار خودرو ایران چه کسانی هستند؛ آیا شرکت‌هایی مانند پژو و رنو را می‌توان برندگان این میدان دانست و از چینی‌ها به‌عنوان بازنده‌ها یاد کرد؟ آیا خودروسازان داخلی برنده مذاکرات لوزان به شمار می‌روند؟ و در نهایت اینکه تکلیف مشتریان ایرانی در این ماجرا چیست؛ آنها برنده‌اند یا بازنده؟
کارشناسان در پاسخ به این پرسش‌ها دیدگاه‌های مختلفی دارند، چه آنکه برخی معتقدند شرکت‌های خودروساز چینی و البته روسی جزو بازنده‌های توافق لوزان محسوب می‌شوند و خودروسازانی مانند پژو و رنو برنده‌اند؛ به گفته آنها، اگر توافق لوزان در تیرماه امسال نهایی شده و امضای طرفین پای آن حک شود، راه برای ورود خودروسازان بزرگ دنیا به ایران باز خواهد شد و در این شرایط، چینی‌ها باید چمدان شان را ببندند و راهی کشورشان شوند؛ زیرا توان رقابت با غول‌های خودروساز جهان را نخواهند داشت.
در مقابل اما برخی کارشناسان نیز تاکید می‌کنند که نمی‌توان از چینی‌ها به‌عنوان بازنده لوزان یاد کرد؛ زیرا آنها تمام تلاش شان را برای حفظ و حتی ارتقای جایگاه فعلی خود در صنعت و بازار خودرو ایران خواهند کرد و به‌عبارت بهتر بیرون راندن شان به این سادگی‌ها نخواهد بود.
در این بین اما کارشناسان روی یک موضوع توافق نظر دارند، اینکه برنده اصلی «لوزان»، مشتریان ایرانی هستند، زیرا با حضور خودروسازان بزرگ دنیا در «جاده مخصوص»، آنها (مشتریان) می‌توانند به داشتن خودروهایی با کیفیت بهتر و قیمت عادلانه‌تر (قیمتی متناسب با سطح کیفی خودروهای عرضه شده) امیدوار باشند، حتی اگر چینی‌ها نیز از ایران نروند.
چینی‌ها می‌بازند؟
در این بین، فربد زاوه، کارشناس خودرو معتقد است که خودروسازان چین را باید یکی از بازندگان توافق لوزان دانست و شرکت‌های غربی مانند پژو و رنو را نیز در شمار برنده‌ها به حساب آورد.
وی با اشاره به اینکه توافق لوزان در حالت ایده آل خود، امکان حضور خودروسازان بزرگ خارجی در ایران را فراهم آورده، می‌گوید: با آمدن خودروسازان غربی (از جمله فرانسوی‌ها و آلمانی‌ها)، رقابت در خودروسازی ایران بالا خواهد گرفت و در این شرایط، شرکت‌های چینی نمی‌توانند دوام بیاورند.
در واقع زاوه دلیل اصلی بازنده بودن خودروسازان چینی در توافق لوزان را نداشتن توانایی کافی برای رقابت با خودروسازان غربی در ایران، می‌داند و به نوعی تاکید می‌کند که با لغو تحریم‌های بین‌المللی، تاریخ مصرف چینی‌ها در «جاده مخصوص» نیز به پایان خواهد رسید.
اظهارات این کارشناس در شرایطی است که یک مقام مسوول در صنعت خودرو کشور اعتقاد دارد نباید از چینی‌ها به‌عنوان بازنده «توافق لوزان» یاد کرد؛ زیرا آنها حتی با حضور رقبای غربی در ایران نیز همچنان برگ برنده‌ای برای ماندن و رقابت کردن خواهند داشت. به گفته وی، برگ برنده چینی‌ها، قیمت پایین محصولات شان است، چه آنکه آنها وقتی بدانند پایگاه شان در بازار ایران به خطر افتاده، از حربه کاهش قیمت استفاده خواهند کرد تا همچنان خریدار داشته باشند. این مقام مسوول صنعت خودرو در ادامه تاکید می‌کند: بسیاری از مشتریان ایرانی همچنان قدرت خرید اندکی در بازار خودرو دارند و این موضوع کاملا به نفع چینی‌هاست؛ زیرا آنها در مقایسه با خودروسازان غربی، از توانایی بیشتری در تولید محصولات ارزان برخوردارند و این «خاصیت ویژه»، بخش قابل توجهی از ایرانی‌ها را به سمت خودروهای چینی جذب خواهد کرد. وی بر این باور است که اگرچه چینی‌ها به دلیل کیفیت نه چندان مناسب خودروهای خود، به سختی در بازارهای خارجی نفوذ می‌کنند، اما وقتی بیایند و جایگاهی پیدا کنند، دیگر بیرون کردن شان به این سادگی‌ها نیست و آنها از هیچ تلاشی برای ماندن دریغ نمی‌کنند.
روس‌ها بازنده قطعی؟
از چین به روسیه برویم، کشوری که این روزها متاثر از تحریم‌های غرب، با کاهش ارزش پول ملی خود روبرو شده و از ماه‌ها قبل نیز تلاش برای نفوذ هرچه بیشتر در بازارهای صادراتی کشورهای منطقه از جمله ایران را آغاز کرده است.
روس‌ها چند ماهی می‌شود که جسته و گریخته از احتمال حضور خود در بازار خودرو ایران صحبت به میان می‌آورند و حتی آن طور که «روابط عمومی وزارت توسعه اقتصاد روسیه» به تازگی اعلام کرده، چند شرکت خودروساز روس به نام‌های «آتاوا»، «گاز» و «کاماز» در حال مذاکره برای راه‌اندازی خطوط مونتاژ خودرو در ایران هستند. به گفته این منبع،روس‌ها در مراحل ابتدایی مذاکرات خود قرار دارند، هرچند هنوز توافقی میان طرفین مذاکره صورت نگرفته است. خودروسازان روسیه البته پیش از این نیز اعلام کرده بودند که قصد دارند برای جبران کاهش فروش داخلی خود بر بازارهای خارجی از جمله ایران تمرکز کنند و حتی بنابر برخی شنیده‌ها، نوع خودروهای تولیدی آنها در «جاده مخصوص» نیز تعیین شده است. این در حالی است که به باور بیشتر کارشناسان، «توافق لوزان»، باخت خودروسازان روس را در پی داشته و بعید به‌نظر می‌رسد آنها بتوانند جایی در بازار خودرو ایران برای خود دست و پا کنند.
در این مورد، یکی از مسوولان خودروسازی کشور با تاکید بر اینکه روس‌ها توان رقابت با خودروسازان بزرگ را ندارند، می‌گوید: با توجه به آنکه مقدمات حضور خودروسازان بزرگ دنیا در ایران فراهم آمده، شرکت‌های خودروساز روس را باید یکی از بازندگان «لوزان» دانست، زیرا آنها نه تکنولوژی برتری دارند که به واسطه آن تن به رقابت دهند و نه از قطعه‌سازی بزرگ و معتبری برخوردار هستند. وی با قیاس خودروسازی چین و روسیه با یکدیگر، تاکید می‌کند که چینی‌ها حداقل از قطعه‌سازی بزرگ و گسترده‌ای بهره می‌برند و این موضوع می‌تواند آنها را به رقابت در بازار آینده خودرو ایران امیدوار کند، اما روس‌ها حتی از این مزیت نیز برخوردار نیستند و بنابراین نمی‌توانند در جنگ با امثال رنو و پژو و حتی خودروسازان چینی برنده شوند.
جاده مخصوصی‌ها بردند و باختند
اما کارشناسان جدا از اینکه برخی خودروسازان خارجی را برنده و برخی را بازنده توافق لوزان می‌دانند، از خودروسازان داخلی نیز به‌عنوان برنده‌ها و بازنده‌های این توافق نام می‌برند. به گفته آنها، ملاک برنده و بازنده بودن خودروسازان داخلی از ناحیه بیانیه لوزان، چرخش آنها به سمت شرکت‌های بزرگ دنیا است، به نحوی که هر خودروسازی قصد ارتباط با بزرگان دنیا را داشته باشد، برنده و هر که به سمت چینی‌ها رفته، بازنده خواهد بود.
در این بین، محمدرضا نجفی‌منش عضو انجمن قطعه‌سازان کشور با اشاره به اینکه ایران خودرو اقداماتی برای شراکت دوباره با رنو و پژوی فرانسه آغاز کرده است، می‌گوید: سایپا نیز همکاری خود با کیاموتورز کره را گسترده‌تر خواهد کرد و از آن سو مقدمات ارتباط دوباره پارس خودرو با رنو نیز فراهم شده است. به گفته وی، اگر طبق توافق لوزان، تحریم‌ها لغو و مشکلات مربوط به نقل و انتقال پول حل شود، رنو و پارس خودرو همکاری شان را از سر خواهند گرفت. نجفی‌منش تاکید می‌کند که با توجه به احتمال محکم‌تر شدن روابط سایپا و پارس خودرو با شرکای خارجی شان (کیا و رنو)، این دو خودروساز داخلی را باید جزو برندگان توافق لوزان دانست، همان‌طور که ایران خودرو نیز به واسطه شراکت آینده اش با پژو، از برندگان این «توافق» به حساب می‌اید.
گفته‌های عضو انجمن قطعه‌سازان کشور در شرایطی است که برخی دیگر از کارشناسان معتقدند آن دسته از شرکت‌های داخلی که به سمت چینی‌ها چرخیده‌اند، بازنده توافق لوزان هستند. در این بین، «زاوه» با اشاره به شراکت برخی خودروسازان داخلی (به‌ویژه شرکت‌های بخش خصوصی) با خودروسازان چینی، می‌گوید: این دسته از خودروسازان نیز می‌توانند جزو برندگان توافق لوزان باشند، مشروط به آنکه تغییر مسیر داده و به جای چینی‌ها به سمت خودروسازان بزرگ دنیا بروند. به گفته وی، آن دسته از خودروسازان کشور که رفته رفته مقدمات شراکت با شرکت‌های معتبر دنیا را فراهم کردند، قطعا برنده توافق لوزان به شمار می‌روند، چه آنکه می‌توانند از دانش فنی و تکنولوژی روز آنها استفاده کرده و محصولاتی با سطح کیفی بهتر و قیمت مناسب‌تر تولید و عرضه کنند.
شانس بزرگ فرانسوی‌ها
بدون تردید باید خودروسازان بزرگ دنیا به‌ویژه رنو و پژوی فرانسه را یکی از برندگان اصلی «توافق لوزان» دانست، زیرا موانع حضور آنها در یکی از بزرگترین بازارهای خودرو آسیا برطرف شده و آنها حالا می‌توانند برای فروشی مناسب در این بازار، برنامه ریزی کنند.
آن طور که کارشناسان می‌گویند، خودروسازان بزرگ دنیا حساب ویژه‌ای روی بازار ایران باز کرده و برخی از آنها حتی پس از توافق لوزان نیز نتوانستند خرسندی خود را از این اتفاق پنهان کنند. به‌عنوان مثال، مسوولان رنو و پژوی فرانسه پس از توافق لوزان اعلام کردند که از این موضوع خوشحالند و بازار ایران را بازاری استراتژیک برای خود می‌دانند. اتفاقا به باور بسیاری از کارشناسان، این دو خودروساز فرانسوی را باید از برندگان اصلی توافق لوزان دانست؛ زیرا سال‌ها در بازار ایران حضور داشته و توانسته اند ارتباط خوبی با مشتریان پیدا کنند. البته کارشناسان بر این نکته تاکید می‌کنند که خودروسازان فرانسوی باید نگرش خود به بازار ایران را تغییر دهند، زیرا با حضور رقبای بزرگ دیگر، پژو و رنو دیگر نمی‌توانند به سبک گذشته رفتار کرده و روزگار بگذرانند.
مشتریان ایرانی؛ برنده اصلی
با وجود آنکه کارشناسان بر سر برندگان و بازندگان «توافق لوزان» اختلاف نظرهایی دارند، اما بیشتر آنها «مشتریان ایرانی» را برنده اصلی این توافق در بازار خودرو می‌دانند. به گفته آنها، توافق لوزان می‌تواند به برطرف شدن چالش‌های بزرگ خودروسازی ایران کمک کند، چالش‌هایی مانند «کیفیت پایین»، «قیمت بالا» و «خدمات پس از فروش نه چندان مناسب». زاوه در این مورد تاکید می‌کند که چون توافق لوزان راه را برای حضور خارجی‌ها در ایران هموار کرده، شراکت و همکاری آنها با خودروسازان داخلی، رشد کیفی تولیدات را به همراه خواهد داشت. به گفته وی، نه اینکه قیمت خودرو از پس حضور خارجی‌ها در «جاده مخصوص» ارزان شود، اما به هر حال مشتریان ایرانی می‌توانند حداقل دلشان به این خوش باشد که در آینده‌ای نه چندان دور، محصولاتی با کیفیت بهتر و قیمت مناسب‌تر خریداری کنند.
همچنین نجفی‌منش نیز مشتریان بازار خودرو کشور را برنده اصلی «توافق لوزان» می‌داند، با این استدلال که از پس این توافق و حضور خارجی‌ها در ایران، بازار خودرو داخل، درگیر رقابتی مناسب و بزرگ خواهد شد و نفع این اتفاق برای مردم خواهد بود. به گفته وی، وقتی رقابت در بازار خودرو ایران افزایش یابد، در نتیجه سطح کیفی خودروهای تولیدی نیز بالا خواهد رفت و طبعا مشتریان ایرانی از ناحیه این اتفاق منتفع خواهند شد.