دو هفته پس از پایان فروش تسهیلاتی خودرو، بانک مرکزی بالاخره بخشی از اعتبار این طرح را تامین کرد تا مشتریان در آستانه دریافت خودروهای ثبت‌نامی خود قرار بگیرند. این در حالی است که خودروسازان کشور تا دیروز هیچ واکنشی به این موضوع نشان نداده و حرفی در مورد تحویل خودروهای ثبت‌نامی در قالب تسهیلات 25 میلیون تومانی، نزدند. این سکوت خودروسازان، به نوعی افکار عمومی را به تردید انداخته که شاید آنها (شرکت‌های خودروساز) نمی‌خواهند یا نمیتوانند نسبت به تحویل خودروهای موردنظر به 110 هزار مشتری چشم انتظار، اقدامات لازم را انجام دهند.
البته خودروسازان در این مدت همواره توپ را به زمین بانک‌ها می‌انداختند و اعلام می‌کردند که چون اعتبار لازم از سوی آنها تامین نشده، امکان تحویل خودروهای ثبت‌نامی در طرح فروش تسهیلاتی، وجود ندارد. در واقع تنها دلیلی که از سوی خودروسازان برای تحویل ندادن خودروها مطرح می‌شود، همین عدم تامین اعتبار از سوی بانک‌ها است و بس. حالا با توجه به آنکه بانک مرکزی از تامین بخشی از اعتبار موردنظر صحبت به میان آورده، طبعا خودروسازان دیگر نباید دلیلی برای تحویل ندادن 110 هزار خودرو ثبت‌نامی داشته باشند. بنابر اعلام مسوولان بانک مرکزی، این بانک بخشی از اعتبار در نظر گرفته شده برای تسهیلات 25 میلیون تومانی خرید خودرو را در اختیار بانک‌ها گذاشته تا آنها این وجوه را به خزانه خودروسازان واریز کنند. با این حساب، خودروسازان که به‌دلیل تامین نشدن اعتبار، خودروهای تسهیلاتی را تحویل نمی‌دادند، حالا باید به‌تدریج نسبت به تحویل آنها اقدام کنند. اواخر هفته گذشته بود که هم مدیرکل اعتبارات و هم مدیر روابط عمومی بانک مرکزی، در اظهاراتی مشترک اعلام کردند بخشی از منابع مالی مربوط به طرح فروش خودرو با تسهیلات 25 میلیون تومانی، تامین و به حساب بانک‌های عامل واریز شده است.
در این بین، علی اصغر میرمحمدصادقی، مدیرکل اعتبارات بانک مرکزی در گفت‌و‌گو با «ایسنا» اعلام کرد که تامین مالی فروش اقساطی خودرو با وام 25 میلیون تومانی از چهارشنبه گذشته آغاز شده است. وی با بیان اینکه بانک مرکزی از قبل نیز آماده تامین مالی خودروهای تسهیلاتی بوده است، گفت: بر این اساس با توجه به اینکه قرار بود بانک‌های عامل اسناد دریافتی از سوی خودروسازان را به بانک مرکزی ارائه کنند، بانک‌های تجارت و سپه این اسناد شامل چک و سفته را به بانک مرکزی ارائه کرده و ما نیز بلافاصله مبالغ آنها را به حساب این بانک‌ها واریز کردیم. میر محمد صادقی اما تقصیر تاخیر در واریز اعتبار را به گردن خودروسازان انداخت و تاکید کرد که به‌دلیل عدم ظهرنویسی چک‌های تحویلی از سوی شرکت‌های خودروساز، امکان پرداخت اعتبار در نظر گرفته شده برای خودروهای تسهیلاتی، وجود نداشته است. به گفته وی، با این حال بلافاصله پس از برطرف شدن این مشکل و تکمیل اطلاعات خودروسازان و ارائه اسناد به بانک‌ها، بخشی از اعتبار در نظر گرفته شده، واریز شد.
میرمحمدصادقی این را هم گفت که بانک مرکزی با دریافت اسناد خودروسازان، باقیمانده اعتبار در نظر گرفته شده برای خودروهای تسهیلاتی را تا سقف 110 هزار دستگاه، به حساب بانک‌های عامل واریز خواهد کرد. وی در ادامه تاکید کرد که بانک‌های عامل منتظر دریافت کلیه اسناد از سوی خودروسازان نخواهند ماند، بلکه هرچه به دست آنها می‌رسد را به بانک مرکزی اعلام میکنند تا تامین مالی آن به سرعت انجام شده و از آن سو خودروسازان نیز بتوانند محصولات ثبت‌نامی را تحویل مشتریان دهند. به گفته مدیرکل اعتبارات بانک مرکزی، بانک‌های صادرات، پارسیان و ملت نیز از دیگر بانک‌های عامل هستند که به محض دریافت اسناد از سوی آنها، اعتبار موردنظر به حساب‌شان واریز می‌شود تا آن را در اختیار خودروسازان قرار دهند.
سکوت مبهم خودروسازان
با وجود آنکه مسوولان بانک مرکزی از تامین بخشی از اعتبار مربوط به تسهیلات 25 میلیون تومانی خودرو صحبت به میان می‌آورند، خودروسازان واکنشی به این موضوع نشان نداده و با این حساب مشخص نیست که آیا آنها قصد تحویل خودروهای ثبت‌نامی را دارند یا مشتریان همچنان باید منتظر بمانند. هر چند طی یکی دو روز گذشته مسوولان بانک مرکزی اعلام کردند بخشی از اعتبار مربوط به خودروهای تسهیلاتی به حساب بانک‌های عامل واریز شده، اما هیچ اظهارنظر و مصاحبه‌ای از خودروسازان تا دیروز و در واکنش به این موضوع، منتشر نشد و پیگیری‌های خبرنگار «دنیای اقتصاد» نیز برای گفت‌و‌گو با مسوولان خودروسازی، به جایی نرسید. عجیب‌تر اینکه گویا خودروسازان هیچ بخشنامه و ابلاغیه‌ای مبنی‌بر تحویل خودروهای تسهیلاتی به مشتریان، صادر نکرده‌اند، زیرا ظاهرا نمایندگیهای آنها نیز در جریان تحویل خودروها نیستند. به‌عبارت بهتر، نمایندگی‌ها ظاهرا هیچ دستوری در مورد تحویل خودروهای ثبت‌نامی در طرح فروش تسهیلاتی، دریافت نکرده و با این حساب مشخص نیست که آیا این خودروها از امروز به دست مشتریان خواهند رسید یا اینکه همچنان در انبارها می‌مانند.
مشکل از بانک‌هاست؟
اما هرچند بانک مرکزی اعلام کرده که بخشی از اعتبار در نظر گرفته شده برای تسهیلات 25 میلیون تومانی را به حساب بانک‌های عامل واریز کرده، با این حال، هنوز خبری مبنی‌بر اینکه بانک‌ها نیز این اعتبار را در اختیار خودروسازان قرار داده‌اند، منتشر نشده است. در این شرایط، دو سناریو از سوی کارشناسان مطرح می‌شود که اولی، تقصیر تحویل ندادن خودروهای تسهیلاتی را بر گردن بانک‌ها انداخته و خودروسازان را از بهانه‌جویی برای عدم تحویل خودروها و به اصطلاح بازی درآوردن در این ماجرا، مبرا می‌کند. بر اساس این سناریو، مشکل اصلی در تحویل نشدن خودروها، به سیستم بانکی برمی‌گردد و به اینکه بانک مرکزی و بانک‌های عامل، اقدامات لازم را در این زمینه انجام نداده و خودروسازان را به نوعی تنها گذاشته و روبه‌روی مشتریان قرار داده‌اند. به اعتقاد برخی از کارشناسان، با وجود اعلام مسوولان بانک مرکزی مبنی‌بر واریز بخشی از اعتبار مربوط به خودروهای تسهیلاتی، تا اینجا تنها یک مرحله از تامین اعتبار این خودروها (یعنی واریز نقدینگی از بانک مرکزی به حساب بانک‌های عامل) انجام شده و گویا خودروسازان فعلا دست شان به این پول نرسیده است.
در این مورد، کارشناسان معتقدند که نباید احتمال ماندن اعتبار واریزی از سوی بانک مرکزی در حساب بانک‌های عامل را منتفی دانست و ممکن است آنها (بانک‌های عامل) به عناوین مختلف، این اعتبار را با تاخیر در اختیار شرکت‌های خودروساز قرار دهند. به‌عنوان مثال، یک احتمال این است که خودروسازان به بانک‌های موردنظر بدهکار بوده و بدهی شان از سقف در نظر گرفته شده بالاتر رفته باشد که در این صورت، امکان دارد بانک‌ها فرصت را برای تسویه حساب با شرکت‌های خودروساز مغتنم شمرده یا پول را با تاخیر بدهند یا بخشی از آن را به‌عنوان طلب خود، بردارند. به اعتقاد کارشناسان، اگر این اتفاق رخ بدهد، پروسه تحویل خودروهای تسهیلاتی باز هم عقب خواهد افتاد؛ زیرا خودروسازان نشان داده‌اند که اگر اعتبار لازم را دریافت نکنند، احتمالا از تحویل خودروها خودداری خواهند کرد. کارشناسان مدافع این سناریو معتقدند که چون خودروسازان با 100 هزار محصول انبار شده (پیش از آغاز طرح فروش تسهیلاتی) روبه‌رو بوده‌اند، بنابراین دلیلی ندارد این خودروها را در پارکینگ‌هایشان نگه دارند، مخصوصا اینکه تیراژ را نیز بالا برده و طبعا با مشکل کمبود جا برای خودروهای تولیدی جدید مواجه خواهند بود. این سناریو البته به شرطی قابل قبول است که ثابت شود واقعا 100 هزار خودرو در پارکینگ خودروسازها وجود داشته است، چه آنکه در غیر این صورت (کمتر بودن خودروهای انبار شده مثلا تا سقف 50 هزار دستگاه) سناریوی موردنظر مردود است.
خودروسازان زمان می‌خرند؟
اما خودروسازان چه از امروز محصولات ثبت‌نامی را تحویل مشتریان بدهند و چه ندهند، اقدام اخیر آنها (مبنی‌بر ممنوعیت تحویل خودروها به ثبت‌نام‌کنندگان) به‌عنوان یک ابهام در ذهن افکار عمومی باقی خواهد ماند. این ابهام به خودروهای انباری تولید‌کنندگان برمی‌گردد و اینکه چرا خودروسازان اقدامی در راستای تحویل خودروهای ثبت‌نامی در طرح فروش تسهیلاتی، انجام ندادند. مگر نه اینکه در نامه معروف چهار وزیر به رئیس‌جمهور، گفته شده بود 100 هزار خودرو در انبارها خاک می‌خورد؛ پس چطور می‌شود که جاده مخصوصی‌ها با وجود پیش‌فروش 110 هزار محصول، تحویل آنها را تا زمان تامین اعتبار از سوی بانک‌ها، ممنوع میکنند؟ اگر پارکینگ خودروسازان پر است، پس چرا با وجود تامین اعتبار بانک‌ها اقدامی برای خلوت شدن شان انجام نمی‌شود، آن هم در شرایطی که وعده تحویل یک هفته تا یک ماه به مشتریان داده شده و از سوی دیگر، تیراژ نیز بالا رفته است؟ چگونه ممکن است که پارکینگ‌ها پر باشند و تیراژ هم بالا رفته باشد و در عین حال خودرویی هم تحویل مشتریان نشود؟ مگر انبارها و پارکینگ‌های خودروسازان تا چه حد ظرفیت دارد؟
در این شرایط، برخی کارشناسان معتقدند خودروسازها در حال زمان خریدن هستند، بدین معنی که بیش از خودروهای انبار شده شان، پیش‌فروش کرده و حالا برای انجام تعهدات ایجاد شده، فرصت کافی می‌خواهند. اگر این سناریو را بپذیریم، معنایش این است که پارکینگ‌های خودروسازان چندان هم پر نبوده و مسوولان در بیان تعداد خودروهای انبار شده، غلو کرده‌اند. اتفاقا اگر اظهارنظرها در مورد خودروهای انبار شده را مروری کنیم، متوجه می‌شویم که مدیرکل اعتبارات بانک مرکزی در جایی گفته که خودروسازان در جلسات خود با مسوولان دولت و بانک‌ها، موجودی انبار خود را تنها 50 هزار دستگاه عنوان کرده‌اند. با این حساب، اگر واقعا خودروسازان پیش از اجرای طرح فروش تسهیلاتی خودرو تنها 50 هزار محصول انبار شده داشته‌اند؛ بنابراین 60 هزار دستگاه از محصولات تولیدی خود در آینده را نیز در قالب طرح موردنظر فروخته‌اند. اگر این چنین باشد، در نتیجه می‌توان خودروسازان را به این متهم کرد که آنها می‌خواهند به بهانه‌های مختلف به‌خصوص «عدم‌تامین اعتبار از سوی بانک‌ها»، برای تحویل خودروهای تسهیلاتی زمان خریده و دیر تحویل دادن را به نوعی توجیه کنند. از طرفی، آن طور که مدیراداره اعتبارات بانک مرکزی اعلام کرده، از ابتدا هیچ توافقی بین بانک مرکزی و خودروسازان مبنی‌بر اینکه تحویل یا عدم تحویل خودرو مشروط به تامین مالی باشد، نبوده است.
به گفته قربانی، خودروسازان باید طبق تعهدی که در قرارداد خود با خریداران دارند و در زمان تعیین شده، خودروهای ثبت‌نامی را تحویل دهند و در غیر این صورت، خلاف اخلاق حرفه‌ای عمل کرده‌اند. هرچه هست، پذیرفتن این سناریو (زمان خریدن خودروسازان برای تحویل محصولات ثبت‌نامی) بدان معنا نیز هست که بخشی از خودروهای ثبت‌نامی به این زودی‌ها تحویل مشتریان داده نخواهند شد و امکان دارد هفته‌ها و شاید ماه‌ها به طول بینجامد. این در حالی است که خودروسازان تاکید کرده بودند خودروهای موردنظر در طرح فروش تسهیلاتی را بین یک هفته تا یک ماه پس از قطعی شدن ثبت‌نام متقاضیان، تحویل خواهند داد. سناریوی مطرح شده اما زمانی قابل قبول است که ثابت شود خودروسازان بسیار کمتر از 110 هزار دستگاه محصول فروخته شده در طرح تسهیلاتی، خودرو در پارکینگ‌هایشان داشته‌اند. این در شرایطی است که اگر موجودی انبار خودروسازان (پیش از اجرای طرح فروش تسهیلاتی) را همان 100 هزار دستگاه اعلامی از سوی چهار وزیر، ملاک بدانیم، دیگر نمی‌توان آنها را به بهانه‌جویی برای تحویل ندادن خودرو متهم کرد و باید پذیرفت که مشکل از ناحیه غول‌های جاده مخصوص نبوده و به سیستم بانکی و عدم تامین اعتبار، برمی‌گردد.