گشتی در آشفته بازار قطعات یدکی خودرو، جدیدترین روش‌های کلاهبرداری و تقلب را در این بازار آشکار می‌کند که کاربردی‌ترین آنها تعویض جعبه قطعات تقلبی و عرضه آن در بسته‌بندی قطعات اصلی است که سود ۸ میلیون تومانی را تنها با۳۰۰ تومان سرمایه‌گذاری در هر قطعه به همراه دارد. این روزها بازار قطعات یدکی خودرو آنقدر بی‌سر و سامان است که اگر کسی نیازمند خرید قطعه‌ای برای خودرو خود باشد با انواع قطعات اصلی، تقلبی، استوک و دست دوم در این بازار روبه‌رو می‌شود.
احدی، یکی از فروشندگان قطعات یدکی در خیابان اکباتان با بیان اینکه شرکت‌های خودروساز قیمت قطعات یدکی را که در بازار عرضه می‌کنند افزایش داده‌اند، می‌گوید: قیمت دیسک و صفحه از 100 هزار تومان به 340 هزار تومان رسیده است و رشد قیمت قطعات باعث رکود فروش شده و امسال بازار شب عید نداریم. وی ادامه می‌دهد: ایران‌خودرو و سایپا قیمت پمپ هیدرولیک فرمان تندر-90 را از 200 هزار تومان به 800 هزار تومان طی سه ماه گذشته افزایش داده‌اند. او می‌گوید: شرکت‌های خودروساز، خودشان قیمت قطعات را بالا برده‌اند و در این شرایط نیز مشتری تا زمانی که مجبور نباشد برای تعویض قطعه اقدام نمی‌کند. این فروشنده ادامه می‌دهد: قیمت قطعات تندر-90 افزایش قابل‌توجهی داشته و لنتی که با قیمت 30 یا 40 هزار تومان عرضه می‌شده، حالا به قیمت 85 هزار تومان فروخته می‌شود و قیمت تسمه تایم 40 هزار تومانی هم به 119 هزار تومان رسیده است.
وی ادامه می‌دهد: قطعات وارداتی که در بسته‌بندی شرکت‌های سایپا یا ایران‌خودرو عرضه می‌شوند، گران‌تر از نوع وارداتی توسط اشخاص متفرقه است. به‌عنوان مثال کیت تسمه تایم تندر-90 در بسته‌بندی سایپا با قیمت 280 هزار تومان عرضه می‌شود؛ درحالی‌که نوع وارداتی آن توسط اشخاص متفرقه به قیمت 220 هزار تومان فروخته می‌شود. این فروشنده از واردات قطعات یدکی چینی برای تولید پرتیراژترین خودروهای کشور انتقاد کرده و می‌گوید: واردات قطعات یدکی ابتدا باید در مورد شرکت‌های خودروساز ساماندهی و کنترل شود تا قطعات بی‌کیفیت وارد چرخه تولید و خدمات پس از فروش آنها نشود. وی یک بُلبرینگ چرخ جلوی تندر-90 را نشان می‌دهد و می‌گوید: قیمت شرکتی این قطعه 85 هزار تومان است؛ ولی نوع چینی آن با قیمت 40 هزار تومان عرضه می‌شود که مردم بیشتر تمایل به خرید قطعه ارزان‌تر دارند.
اين فروشنده ادامه می‌دهد: از 12 سال پیش بازار قطعات تقلبی شکل گرفت، قبلا قطعات تقلبی وارد و با بسته‌بندی خود در بازار عرضه می‌شد، ولی امروز به جای این کار، قطعات تقلبی به کشور وارد می‌شود و در اینجا بسته‌بندی و مارک زده می‌شود و در بسته‌بندی قطعات اصلی با قیمت قطعه اصلی فروخته می‌شود.
به گفته وی، اگر سازمان استاندارد در نامه به گمرک، کیفیت قطعه وارداتی را نامرغوب اعلام کند، چون هیچ کارشناسی در سازمان گمرک برای درک این مطلب وجود ندارد، هیچ بررسی دقیق صورت نمی‌گیرد و هر نوع محصول وارداتی از گمرک ترخیص می‌شود؛ زیرا کارشناس با سوادی برای بررسی نامه استاندارد و کیفیت قطعه وجود ندارد.
این فروشنده با بیان اینکه قانون کپی رایت در ایران اجرا نمیشود، می‌گوید: نه سازمان استاندارد پیگیر این مساله است و نه اتحادیه قطعات یدکی.
وی ادامه می‌دهد: یک نوع بلبرینگ وجود دارد که در کارخانه سیمان استفاده می‌شود، قیمت نوع اصلی این بلبرینگ 8 تا 9 میلیون تومان است درحالی‌که نوع چینی آن با قیمت یک میلیون تومان به کشور وارد می‌شود، ولی پس از تغییر بسته‌بندی و درج مارک به اسم قطعه اصلی با قیمت 9 میلیون تومان در بازار فروخته می‌شود.
به اعتقاد وی 90 درصد قطعات یدکی موجود در بازار تقلبی هستند و هیچ نهادی برای رسیدگی به شکایات مشتریان وجود ندارد. وی به خریداران قطعه توصیه می‌کند که نام قطعات یدکی خریداری شده در فاکتور سربرگ‌دار ذکر شود؛ به‌طوری‌که مارک و اصلی بودن قطعه نوشته شود. وی می‌گوید: سود بالای واردات قطعات تقلبی باعث شده که اکثر واردکنندگان و فروشندگان به سمت عرضه قطعات تقلبی تمایل داشته باشند و در حال حاضر کاسبی فروشندگان قطعات تقلبی از فروشندگان قطعات اصلی پررونق‌تر است. به گفته این فروشنده قطعات یدکی، بسته‌بندی قطعات تقلبی در ایران عرضه می‌شود روی قطعات، مارک قطعه اصلی حک می‌شود، پلاستیک قطعه عوض و مارک جدید نیز روی آن زده می‌شود.
وی می‌گوید: باید کارشناسان اتحادیه قطعات یدکی و سازمان استاندارد از بازار قطعات یدکی نمونه برداری کنند تا قطعات تقلبی در این بازار کمتر شود. اين فروشنده براي تشخيص اصل بودن يا نبودن يك قطعه می‌گوید: اگر عکس بارکد در سایت گوگل وارد شود، تمام مشخصات قطعه را می‌توان دید و اصل یا فرعی بودن قطعه مشخص می‌شود ولی اگر بارکد کپی شده باشد، دیگر در اینترنت اطلاعاتی در موردش وجود نخواهد داشت. یکی ديگر از فروشندگان قطعات یدکی در خیابان ملت معتقد است: مردم ترجیح می‌دهند قطعات یدکی ارزان‌قیمت خریداری می‌کنند، به همین دلیل قطعات تقلبی نیز در بازار زیاد است و برخی فروشندگان یا واردکنندگان با تعویض جعبه قطعات، کالاهای تقلبی را به جای اصلی به مردم عرضه می‌کنند. به گفته وی، بیشترین قطعات یدکی تقلبی از چین و هند و به صورت رسمی به کشور وارد می‌شوند و در داخل کشور، جعبه آنها عوض می‌شود و به‌عنوان قطعه اصلی عرضه می‌شوند. وی می‌گوید: روی این قطعات نام کشور سازنده حک نشده، فقط روی جعبه آن نام شرکت و کشور سازنده وجود دارد که با عوض شدن جعبه، نام و مشخصات شرکت اصلی هم حذف می‌شود. این فروشنده می‌گوید: هزینه بسته‌بندی جدید قطعات برای یک قطعه کوچک حدود 300 تومان است و برای قطعات بزرگ تا 2 هزار تومان می‌رسد و چاپ جعبه‌های جدید نیز بیشتر در صحافی‌های میدان بهارستان انجام می‌شود. وی می‌گوید: به‌عنوان مثال، قیمت واشر سرسیلندر اصلی قابل استفاده در تویوتا حدود 80 تا 90 هزار تومان است، ولی قیمت نوع چینی آن 40 هزار تومان است که پس از تعویض بسته‌بندی، با قیمت 2 برابری به جای قطعه اصلی عرضه می‌شود. این خریدار می‌گوید: تاخیر در عرضه قطعات یدکی توسط شرکت‌های خودروساز نیز باعث بالا رفتن قیمت‌ها در بازار می‌شود و در این فاصله زمانی، قطعات تقلبی فروش بیشتری خواهد داشت. اما در نهايت به نظر مي‌رسد اوضاع آشفته بازار قطعات یدکی نیازمند ساماندهی است که در این میان وزارت صنعت، شورای اصناف، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان، سازمان استاندارد و گمرک از نقش مهمی برخوردارند.