هفته گذشته صاحب یک خودروی پژو 405 کارکرده که بابت آن حدود 19 میلیون تومان پرداخت کرده بود خودرویش را با جرثقیل به تعمیرگاه آورد و به تعمیرکار گفت: «در اتوبان در حال حرکت بودم که ناگهان صدایی از زیر خودرو شنیدم، در همان زمان خودرو در حرکت خاموش شد و چراغ‌های چک و روغن روشن شدند.»
مکانیک هم بعد از اینکه حرف‌های مالک خودرو را شنید گفت: «من فکر میکنم خودروی شما به علت تعویض دیرهنگام روغن موتور دچار کثیفی و لخته شدن روغن گردیده به طوری که اویل پمپ دیگر نتوانسته آن را پمپ کند و در نتیجه اویل پمپ از کار افتاده است.» مالک خودروی پژو ۴۰۵ نیز پاسخ داد: «… آری درست است! زیرا این خودرو ۱۵۰ هزار کیلومتر کار کرده است و من این اواخر همیشه روغن موتور را با ۱۰ هزار کیلومتر تأخیر تعویض می‌کرده‌ام».
فرهاد سعادت مکانیک این خودرو به خبرنگار ما گفت: «وقتی به علت تعویض دیرهنگام، روغن موتور به اصطلاح لجن میشود یا به صورت لخته درمی‌آید، دیگر به راحتی نمی‌تواند توسط اویل پمپ، ارسال شود بنابراین گیر می‌کند و ساچمه‌های فنر آن میشکند این وضعیت در نهایت منجر به یاتاقان زدن خودرو میشود که تعویض یاتاقان، تعویض پیستون‌ها و متعلقات، تراش سرسیلندر، تعویض اویل پمپ و تسمه تایم و همچنین تعویض زنجیر اویل پمپ را در پی دارد که در مورد این خودروی پژو ۴۰۵ شاهد هزینه‌ای در حدود دو میلیون تومان هستیم.» روغن موتور علاوه بر شست‌وشوی قطعات و شناور نگه داشتن قطعات در خود، وظیفه خنک‌کاری موتور را نیز بر عهده دارد که انجام این فرآیند فقط به کمک اویل پمپ امکان‌پذیر است. بزرگترین ایراد رانندگان ایرانی این است که فکر میکنند اگر بر روی روغن موتوری عدد ۸۰۰۰ کیلومتر درج شده حتماً باید در آن زمان تعویض شود غافل از این که نهایت عمر استفاده روغن موتورها ۴۰۰۰ کیلومتر است زیرا روغن موتورهای مورد استفاده در ایران استاندارد کامل جهانی را ندارند حال چه برسد به اینکه فردی روغن موتور را با ۱۰ هزار کیلومتر تأخیر تعویض کند. به گفته مکانیک خودرو: یکی دیگر از اشتباه‌هایی که در بین مردم جا افتاده این است که فکر میکنند زمان تعویض روغن موتور را سیاه بودن آن نشان می‌دهد در صورتی که کاملاً اشتباه است. حال در اینجا ما خودرویی داریم که به دلایلی که در بالا ذکر شد دچار مشکل شده و ما می‌خواهیم در ادامه مراحل تعویض قطعات و درست شدن خودرو را به طور عملی یاد بگیریم:
بعد از تشخیص مکانیک، ابتدا موتور را از روی بدنه خودرو جدا کرده سپس متعلقات سرسیلندر را باز کرده و مشغول باز کردن سرسیلندر می‌شویم. متأسفانه برخی از مشکل‌ها در هنگام تعمیر خود را نشان می‌دهند که در اینجا بعد از باز کردن سرسیلندر متوجه می‌شویم که نیاز به تراش دارد که سیت‌های آن دچار مشکل شده‌اند، مشکلی که منجر به تراش سرسیلندر میشود. موتور برای بار اول به تعمیر اساسی نیاز پیدا کرده و دوم اینکه به دلیل کارکرد زیاد این خودرو بعضی از قطعات مانند سوپاپ از آب‌بندی خارج شده که نیاز به آب‌بندی و تمیز کردن کربن‌های ناشی از احتراق دارد.
پس از انجام مرحله تعمیر سرسیلندر، نوبت به اصلی‌ترین مرحله یا تعویض یاتاقان‌ها می‌رسد که مشکل اصلی موتور است. علت اصلی که این مشکل را به وجود آورده، نرسیدن روغن موتور به این اجزا است. وظیفه اصلی یاتاقان‌ها مهار کردن قدرت و خلاصی میل‌لنگ هست که اگر به درستی عمل نکنند موتور به درستی کار نمی‌کند. ۱۰ عدد پیچ پنج یاتاقان ثابت میل‌لنگ را باز و معمولاً برای باز کردن یاتاقان‌ها و پیچ‌های آنان از روش حلزونی استفاده می‌کنیم.
بعد از تعویض یاتاقان‌ها و قبل از جمع کردن آن، بهترین کار این است که قطعاتی همچون پیستون، شاتون و متعلقات آنها را تعویض کرده. اولاً به خاطر اینکه از مشکلات جدید که شاید در آینده به وجود بیاید و احتمال تحمیل هزینه جدید و دوباره کاری داشته باشد جلوگیری میشود و دوم این که اغلب این قطعات به دلیل کارکرد زیاد گشاد کرده و نیاز به تعویض دارند هر چند که کار کرد این خودرو 159 هزار کیلومتر میباشد و بهتر آن است که تعویض شوند.
بعد از تعویض پیستون و یاتاقان‌ها، نوبت به بستن آنها می‌رسد که ابتدا پیستون‌ها را داخل جداره سیلندر جازده و انتهای شاتون‌ها را فیلمی باریک از روغن ریخته و بر روی محور میل‌لنگ قرار داده و یاتاقان‌ها را نیز به روغن آغشته کرده و به کمک پیچ‌هایش آنان را به یک دیگر متصل می‌کنیم و مشغول بستن آن می‌شویم که به صورت حلزونی باز شده و به همان صورت می‌بندیم و در پایان با استفاده از آچار تورک متر آنها را سفت می‌کنیم اما منظور از فیلم باریک روغن آن است که هنگام کار کرد روغن به شکل نوار فیلم بین قطعات قرار می‌گیرد.
به گفته صاحب خودرو که معتقد بود: از زیر ماشین صدا می‌آمد تشخیص مکانیک بر این بود که احتمالاً اویل پمپ آن نیز از کار افتاده باشد که بعد از بررسی متوجه شدیم که حدس ما درست بوده است. اویل پمپ وسیله‌ای است که وظیفه دارد روغن را به کانال‌های اصلی بفرستد که اویل پمپ‌ها از نظر چرخ‌دنده‌هایش با یک دیگر تفاوت دارند که در دو نوع پمپ دنده‌ای و پمپ روتوری در خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد که روغن بین چرخ دنده‌ها قرار گرفته و با استفاده از فشاری که به آن وارد میشود روغن موتور را پمپاژ می‌کند.
بعد از تعویض قطعه کهنه اویل پمپ، اویل پمپ تازه را در جای اصلی خود که کارتر و پایین میل‌لنگ میباشد قرار داده، سپس اویل پمپ نیروی اصلی خود را از گردش محور میل‌لنگ گرفته و مایع مورد نظر را در کارتر به محل‌های مورد نظر پمپاژ می‌کند اویل پمپ دارای صافی است که علاوه بر فیلتر روغن که روغن را تصفیه می‌کند خود نیز قبل پمپاژ روغن با استفاده از توری خود از ورود بعضی از ناخالصی‌ها جلوگیری می‌کند. البته اویل پمپ روتوری که در خودروهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد نیروی خود را از میل‌لنگ یا میل سوپاپ می‌گیرد.
اویل پمپ را بر جای خود با استفاده از پیچ‌هایش که آن را به بلوک سیلندر متصل می‌کند سفت کرده و سایر اجزا را به آن متصل می‌کنیم که معمولاً مکانیک‌ها بعد از تعویض اویل پمپ همراه آن نیز فیلتر روغن را تعویض میکنند چرا که فیلتر روغن تصفیه‌کننده روغن است و ناخالصی‌های آن و رسوبات و کربن‌های ناشی از احتراق را تصفیه می‌کند.
بعد از تعویض فیلتر روغن و سفت کردن اویل پمپ و متصل کردن زنجیر اویل پمپ به محور میل‌لنگ آماده جمع کردن کارتر می‌شویم اما به ساختار داخلی فیلتر روغن نگاه کوتاهی می‌اندازیم همانطور که گفتیم فیلتر روغن وظیفه تصفیه روغن را به عهد دارد: یعنی داخل فیلتر روغن سوپاپی تعبیه شده به نام (سوپاپ اطمینان) که کار کرد این سوپاپ این است که اگر فیلتر روغن دچار نارسایی و کثیف شدن شد راه فرعی برای روغن باز کند و آن را بدون تصفیه ارسال کند.
حال نوبت به تمیز کردن کارتر یا پوسته اصلی اویل پمپ است که محل قرارگیری روغن موتور نیز میباشد قبلاً از واشر برای آب‌بندی کارتر استفاده می‌شد اما الان از چسب برای آب‌بندی استفاده می‌کنیم برای شستن محفظه کارتر از برس سیمی استفاده می‌کنیم چرا که لجن زیادی از روغن در کارتر است و برای قطعات تازه تعویض مضر است اما ما به این دلیل از چسب استفاده می‌کنیم که آب‌بندی کاملی ایجاد می‌کند و دیر فرسوده میشود و نصب آن نیز آسان‌تر است.
حالا کارتر را بر روی پوسته و بلوک سیلندر قرار می‌دهیم که پیچ‌هایش را که ۲۴ عدد است به ترتیب روی آن قرار داده و مشغول به بستن آن می‌شویم و بعد از سفت کردن پیچ‌ها با استفاده از تورک متر آن را سفت می‌کنیم.
بعد از جمع کردن سیلندر و کارتر و تعویض یاتاقان‌ها و اویل پمپ و بعد از آوردن سرسیلندر از تراش و آب‌بندی سوپاپ‌ها نوبت به جمع کردن سرسیلندر می‌رسد که به وسیله پیچ‌هایش آن را به بلوک سیلندر متصل می‌کنیم البته به روش حلزونی سرسیلندر را جمع کرده زیرا دو روش وجود دارد برای جمع کردن سرسیلندر اول ضربدری و دومی حلزونی که معمولاً از روش حلزونی استفاده میشود و از تورک متر برای سفت کردن آن استفاده می‌گردد که بعد از بستن سرسیلندر قالپاق سوپاپ را روی آن قرار داده و آن را می‌بندیم.
در آخرین مرحله بعد از بسته شدن کامل موتور ماشین، آن را روی خودرو متصل می‌کنیم و سایر قطعات مکانیکی و الکتریکی را به آن متصل می‌کنیم که حداقل هزینه تعمیر اساسی برای این خودرو دو میلیون تومان اعلام شد. در پایان توصیه مکانیک‌ها به رانندگان این است که نسبت به تعویض به موقع روغن موتور و فیلتر روغن خود اقدام نمایید و از درستی کار کردن اویل پمپ و سایر قطعات مطمئن شوند زیرا رعایت بعضی از موارد از بروز مشکلات بزرگ و کوچک جلوگیری می‌کند همچنین از هزینه‌هایی هنگفت که باید پرداخت شود نیز جلوگیری می‌کند.