ظرفیت های تولید اتوبوس چندی است که در ایران نادیده گرفته می شود و این موضوع سبب شده تا هم واردات در این زمینه بیشتر شود و هم بسیاری از شرکت های تولید کننده در این امر به تعطیلی کشیده شوند.
آمار تولید اتوبوس از ابتدای سال جاری شرایط خوبی را نشان نمی دهد. بررسی آمار تولید حکایت از آن دارد که در فروردین ماه تولید انواع اتوبوس در سه شرکت متوقف شده و در مجموع نیز به طور میانگین ۲۲.۵ درصد کاهش یافته است همچنین در خرداد ماه تولید انواع اتوبوس به طور میانگین ۴۶.۱ درصد کاهش پیدا کرده و تولید انواع اتوبوس از ۱۴۱ دستگاه در خرداد ماه سال گذشته به ۷۶ دستگاه رسید.
در تداوم این روند کاهشی که گاها به 100 درصد کاهش تولید منجر شده است، تیر ماه امسال نیز تولید انواع اتوبوس به طور میانگین ۵۴.۱ درصد کاهش یافت. در این مدت تولید انواع اتوبوس از ۱۷۰ دستگاه در تیر ماه سال گذشته به ۷۸ دستگاه رسید و مجددا تولید ۳ مدل اتوبوس در خودروسازان داخلی متوقف شد. در تیر ماه وضعیت نه تنها بهبود نیافت بلکه اعلام شد تولید انواع اتوبوس از ۱۶۲ دستگاه در مرداد ماه سال گذشته به ۵۹ دستگاه رسیده است. همچنین مرداد ماه امسال نیز تولید انواع اتوبوس در ایران خودرو دیزل متوقف شده و از ۳۸ دستگاه در مرداد ماه ۱۳۹۶ به صفر کاهش یافت.
در مجموع در بخش اتوبوس طبق آمارهای منتشر شده در ۵ ماه ابتدای سال‌جاری در مجموع ۳۶۶ دستگاه خودرو تولید شده است در حالی که در مدت مشابه سال قبل ۶۵۱ دستگاه اتوبوس در خطوط تولید خودروسازان مهیا و روانه بازار شده بود که این مساله نشان‌دهنده افت ۸/ ۴۳ درصدی تولید اتوبوس در کشور است.
به هر حال همه این آمار نشان می دهد چرخ تولید اتوبوس سازی در نیمه نخست سال پنجر شده و موتور آن به ریپ زدن افتاده است و تولید شرکت های مختلف اتوبوس سازی از قبیل شهاب خودرو، اسنا، ایران دیزل، رامک دیزل و .... همگی به صفر رسیده و سر انجام به تعطیلی کشیده شدن این مجموعه ها منجر شده است. در حالی که صنعت اتوبوس سازی در کشور به شدت به مشکل برخورده است مسوولان شهرداری برای رفع نیاز کشور حتی به واردات اتوبوس های دست دوم هم اشاره می کنند.
در همین رابطه حسن کریمی سنجری کارشناس صنعت خودرو به خبرنگار خودروکار می گوید:«در بحث تولید اتوبوس دو نکته اساسی وجود دارد، اول آنکه اتوبوس در داخل کشور مشتری خاص دارد. در واقع می توانیم بگوییم مشتری اصلی اتوبوس خود دولت، سازمان شهرداری ها ،بهداری ها و اتحادیه های اتوبوسرانی ها هستند. به هر حال عمده مشتریان اتوبوس یا دولت است یا نهاد های وابسته به دولت و یا به نوعی حاکمیت است.»
او ادامه می دهد:« نکته دومی که در مورد اتوبوس وجود دارد گران بودن این محصول است. اتوبوس یک محصول گرانی است که بدون کمک و تامین بخشی از هزینه های تولید توسط همین مشتریان دولتی، امکان انبوه سازی در این محصول وجود ندارد. نکته مهم دیگری که در بحث اتوبوس وجود دارد بحث دانش فنی و تکنولوژی سطح بالای تولید اتوبوس و به طور ویژه در ماژول های اصلی است . همه این ها دست به دست هم داده تا بحث تولید اتوبوس به حاشیه برود.»
این کارشناس تصریح می کند: برای آنکه تولید اتوبوس را به انبوه سازی اتوبوس و روزهای اوج خود برسانیم لازم است که سرمایه گذاری درست و هدفمندی در حوزه تولید اتوبوس و طراحی بدنه آن صورت بگیرد. این سرمایه گذاری به رغم آنکه در بحث جایگزینی خودرو های فرسوده بودجه آن دیده شد اما متاسفانه این بودجه و اعتبار تخصیص پیدا نکرد.»
او ادامه می دهد: «از آنجایی که واردات بسیار راحت و شیرین است معمولا همین مشتریان عمده و دولتی گاهی اوقات تمایل دارند نیازشان را از طریق واردات تامین کنند.البته نوسازی ناوگان لجستیک درون شهری و برون شهری کار بسیار ضروری و واجب است و نمی شود منکر آن شد.»
کریمی سنجری می افزاید:« اینکه سرمایه گذاری در مورد تولید اتوبوس را مدام به تاخیر می اندازیم توسعه این بخش که اتفاقا در حوزه داخلی سازی ماژول های اصلی این محصول شرکت هایی را در داخل کشور داریم تحت شعاع قرار می دهد. ما از توانایی تولیدانبوه سازی موتور و گیربکس که در داخل وجود دارد غافل می شویم و کار به جایی می رسد که ضرورت نیاز ایجاب می کند که محصولات را از خارج وارد کشور کنیم. تعبیر من این است که این موضوع غفلت از ظرفیتی است که در کشور وجود دارد.»
او یادآور می شود:« اگر این ظرفیت فعال شود، نیاز بخش مهمی از ناوگان حمل و نقل درون شهری را از طریق پتانسیل های داخلی و تولید داخل تامین کنیم. این غفلت برخی اوقات عامدانه و گاهی اوقات سهل انگاری و بعضی وقت ها بی توجهی دولت به این بخش است. متاسفانه در این امر غفلت می شود و در دقیقه 90 به بحث واردات می پردازند و اولویت نیاز داخل را مطرح و از این طریق بحث واردات را مطرح می کنند.»
این کارشناس در مورد اثر تحریم ها بر تولید اتوبوس می گوید:« اتوبوس هم یک نوع خودرو است و همانند سواری سازی و سگمنت های سایر محصولات تجاری، با تحریم ها در تامین قطعات و تامین ماژول های اصلی دچار مشکل شده و در تنگنا قرار گرفته است. اما من معتقدم ما در خودروهای تجاری اگر که به اندازه کافی توجه و سرمایه گذاری شود نمی گویم به روزترین اتوبوس ها با بالاترین سطح تکنولوزی اما می توانیم نیاز داخل کشور را تامین کنیم.»