نزدیک به دو سال از پایان روزهای طلایی خودروسازان که موفق به ثبت تیراژ یک میلیون و 600 هزار دستگاهی برای خود شدند میگذرد. خودروسازان طی دو سال گذشته در حالی هر روز با سرعت بیشتری از دوران رشد تیراژ خود فاصله گرفتند که از دید بسیاری از فعالان این صنعت، سال 90 سال رونق تولید خودرو بود. این در شرایطی است که با افت تولید خودرو از ابتدای سال 91، نگاهها بیش از پیش به خودروسازی معطوف و نقدها پیرامون این صنعت جدیتر از قبل شد. به این ترتیب در بسیاری از تعاریف این صنعت تجدیدنظر شد، از جمله «تولید داخلی» یا «خودروملی» که منتقدان به نقد آنها پرداختند.
حالا در روزهایی که خودروسازان در تلاشند تا در فضایی بهبود یافته، «رونق» را به صنعت خودرو بازگردانند، به نظر میرسد تجدیدنظر در مورد مفهوم «رونق» نیز ضروری باشد.
در واقع این طور به نظر میرسد که شاید «تیراژبالا» دیگر تنها عامل برای شناسایی «رونق» در صنعتی مانند خودرو نباشد و باید پارامترهای دیگری را نیز برای مشخص کردن «رونق داشتن» یا «رونقنداشتن» این صنعت لحاظ کنیم.
شاید در نگاه اول، برای بازگشت رونق به صنعت خودرو، رشد تیراژ و رسیدن به روزهایی مانند سال 1390 کافی باشد؛ اما آیا رشد تیراژ به تنهایی میتواند رونق صنعت خودرو را تضمین کند؟ خصوصا در شرایطی که با افزایش شدید قیمتها، کیفیت و تنوع محصولات فعلی، مشتریان این صنعت را راضی نمیکند.
رشد تیراژ هر چند نشانهای برای وجود پویایی در بنگاه اقتصادی مانند خودروسازی است، اما به نظر میرسد کیفیت محصولاتی که در حجم زیاد تولید و به بازار عرضه میشوند نیز برای اندازهگیری رونق آن بنگاه اهمیت داشته باشد.
از نظر کارشناسان، با بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی بدیهی است که خودروسازان نیز میتوانند در شرایط کسب و کار و تولیدات خود رونق ایجاد کنند، اما اینکه این رونق چیست و طی چه زمانی ایجاد خواهد شد، بسیار مهم به نظر میرسد. نکته دیگر نقش مشتریان صنعت خودرو در پیش بردن رونق صنعت خودرو است. سعید لیلاز، کارشناس مسائل اقتصادی عقیده دارد، رونق به این معنا است که تولیدات خودروسازان هر سال بهتر از سال قبل شود. لیلاز به خبرنگار «دنیای اقتصاد» میگوید: مثلا در 6 ماه دوم امسال شاهد رونق تولید بودیم؛ زیرا افت تولیدات خودروسازان سرعت کمتری به خود گرفت و شاهد بهبود تیراژ آنها بودیم. لیلاز، در شرایط فعلی عبور از رکودی که در صنعت خودرو وجود دارد نوعی رونق برای این صنعت تلقی میکند. او در پاسخ به این سوال که رونق به چه معناست، میگوید: 40 تا 50 درصد از مشتریان طی 2 سال گذشته به علت از دست دادن قدرت خرید از بازار خودرو خارج شدهاند، ما اگر بتوانیم آنها را به بازار برگردانیم در واقع توانستهایم رونق واقعی را نیز به صنعت خودرو بازگردانیم. او با اشاره به این نکته نقش مشتریان در بازگشت رونق به صنعت خودرو را مشخص کرده و آن (بازگشت رونق به خودروسازی) را از نظر کیفی، حداقل تا انتهای سال 95 کار سختی میداند. لیلاز میگوید: در شرایط فعلی صحبت کردن در رابطه با بحث کیفیت کمی سخت است، اما با توجه به اینکه از قبل طرحهایی برای بهبود تولیدات خودروسازان در جریان بوده، میتوان امیدوار بود با ورود شرکای خارجی این طرحها به نتیجه برسند تا به این ترتیب از نظر کیفیتی نیز شاهد رونق در صنعت خودرو باشیم.
رونق صنعت خودرو در گرو مشتریان
اما یکی از مدیران ارشد صنعت خودرو در پاسخ به این سوال که تعریف خودروسازان از «رونق» چیست، به «دنیای اقتصاد» میگوید: مسلما تعریف ما در رابطه با این موضوع با تعریفی که در دنیا وجود دارد فرقی ندارد. او در ادامه با اشاره به اینکه رونق در صنعت خودرو زمانی ایجاد میشود که رضایت مشتریان بهبود پیدا کند، میگوید: چهار عامل کیفیت، قیمت مناسب، تحویل به موقع و خدمات پس از فروش از جمله مواردی هستند که اگر با انتظارات مشتری همخوانی داشته باشند میتوانند وجود رونق را در صنعت خودرو تضمین کنند.
گفتههای این مدیر ارشد در حالی است که با مرور اتفاقات گذشته مشخص میشود بعد از افت تولیدات خودروسازان، هیچ کدام از عواملی که او به آنها اشاره کرد مورد رضایت مشتریان نبوده است؛ از قیمت خودرو گرفته تا حذف برخی امکانات از روی خودروهای صفر. البته خود وی چنین اعتقادی ندارد و با اشاره به آمار و ارقام، تاکید میکند:به نظر من نمیتوان گفت تمام این عوامل از نظر مشتریان با افت همراه بوده؛ زیرا نظرسنجی خودروسازان چنین چیزی را نشان نمیدهد. او در این رابطه میگوید: طی مدتی که خودروسازان در بحران تولید گرفتار بودند، مشتریان در دریافت خودروهای خود با مشکلات فراوانی روبهرو شدند، اما با این حال خودروسازان تمام تلاش خود را کردند تا رونق را در صنعت خودرو حفظ کنند و کیفیت محصولات نیز نسبت به قبل با افت همراه نشود. این مدیر با اشاره به وابستگی رونق صنعت خودرو به شرایط اقتصادی کشور و مشتریان میگوید: این مشخص است که رونق صنعت خودرو نسبت به سالهای گذشته بسیار صدمه دیده است؛ اما خودروسازان کیفیت محصولات را با چنگ و دندان نگه داشتند؛ درحالیکه در رابطه با توسعه محصول کار زیادی از دست آنها بر نیامد. وی با اشاره به اینکه رشد تیراژ نیز میتواند به معنای رونق گرفتن صنعت خودرو باشد میگوید: این یک حرف کلی و خوب است، اما نباید رشد تیراژ محصولاتی که سالها است آنها را تولید میکنیم به معنای یک رونق تمام و کمال در نظر بگیریم. او در ادامه با اشاره به اینکه این روزها بیشترین تاکید از سوی مسوولان رشد تیراژ است میگوید: برای رسیدن به رونق صنعت خودرو بیش از هر چیز دیگری نیاز داریم که قدرت خرید مشتریان احیا شود، اما برای دیدن چنین روزی دست کم باید 3 سال زمان صرف کنیم. این مدیر صنعت خودرو بار دیگر با تاکید بر این موضوع که رونق صنعت خودرو واقعا با رشد تیراژ محقق نخواهد شد، میگوید: اگر فرض کنیم دولت وامی را که مدتها است قول آن را به خودروسازان داده، پرداخت کند و تحریمها هم به صورت کامل برداشته شوند و شرکای خارجی هم وارد شوند، باز هم نمیتوان روی رونق صنعت خودرو خیلی حساب کرد، زیرا «رونق» اين صنعت بستگی مستقیم به احیای قدرت خرید مشتریان دارد.