حمیدرضا بهداد: در شرایطی که کارشناسان، سفر اخیر مدیرعامل پژو به ایران را در شرایط سیاسی و اقتصادی فعلی کشور، اتفاقی مثبت و امیدوارکننده توصیف میکنند، گویا برخی «دلواپس» توافق و همکاری دوباره ایران‌خودرو با این خودروساز فرانسوی هستند.
هرچند باید به ایرانی‌ها حق داد که بابت رفتار گذشته پژو (ترک ایران به دلیل تشدید تحریم‌های بین‌المللی) نگران و به‌اصطلاح «دلواپس» باشند، اما اگر نگاهی به تاریخ صنعت‌خودرو کشور به‌خصوص در هشت سال گذشته بیندازیم، با قراردادها و مذاکراتی بسیار نگران‌کننده تر از مذاکره با پژو برخورد می‌کنیم، حال آنکه کسی در مورد آنها اظهار‌نظر نمی‌کند.
اینکه پژو در بدترین شرایط، ایران‌خودرو را تنها گذاشت و رفت، بدون تردید مستحق نقد است و پژویی‌ها باید بابت این رفتار غیر‌حرفه‌ای و خارج از قراردادشان توضیح بدهند، اما پرسش اینجا است که چرا دلواپسان در میان همه خودروسازان و تفاهمنامه‌ها و قراردادها، به پژو و مذاکراتش با ایران‌خودرو چسبیده‌اند. این وسط چرا کسی از چینی‌ها و رفتارشان با بازار خودرو ایران ابراز نگرانی و دلواپسی نمی‌کند؟ قصد، نه دفاع از پژو است و نه تکفیر چینی‌ها؛ بلکه هدف رفع ابهام از این ماجراست که چرا برخی به دنبال تاوان گرفتن از پژو هستند، اما بابت عرضه خودروهای کم‌کیفیت و حالا دیگر گران چینی، حرفی به میان نمی‌آورند.
همین چندی پیش، خبر توافق یکی از خودروسازان ایرانی با شرکتی نه چندان معتبر از چین، منتشر شد، اما دل نگران‌ها و دلواپسان به سادگی از آن گذشتند و دم برنیاوردند؛ حالا اما به فاصله کوتاهی از مذاکرات ایران‌خودرو و پژویی که جزو شرکت‌های معتبر اروپایی به شمار می‌رود، تب نگرانی‌ها و سنگ‌اندازی‌ها بالا رفته و برخی نگران بازگشت دوباره شریک قدیمی خودروسازی ایران هستند.
هفته گذشته بود که خبر حضور ماکسیم پیکا مدیرعامل پژو در ایران و مذاکره با همتای ایران‌خودرویی‌اش منتشر شد؛ مذاکره‌ای که به‌نظر می‌رسد مقدمات همکاری دوباره طرفین را فراهم آورده و این دو خودروساز تا یکی دو ماه دیگر زندگی مشترک جدیدی را آغاز خواهند کرد.
هر چند رسانه‌های خارجی هنوز چندان به ابعاد مختلف مذاکرات ایران‌خودرو و پژو نپرداخته و موضع شان در مورد این ماجرا مشخص نیست، اما اخبار داخلی از مفید بودن دیدار مدیران عامل این دو خودروساز حکایت دارند و ایران‌خودرویی‌ها و برخی کارشناسان نیز تاکید میکنند که مذاکرات انجام شده، سرانجام خوبی برای صنعت و بازار خودرو کشور خواهد داشت. با این حال گویا موج «دلواپسی» به «پژو» نیز رسیده و برخی نگران توافق ضعیف ایران‌خودرو با این شرکت فرانسوی هستند؛ آن هم در شرایطی که به‌نظر می‌رسد حضور چینی‌های وفادار، بیش از پژویی‌های خطاکار دلواپس‌کننده است.
آنچه دلواپسان عنوان میکنند، این است که پژویی‌ها باید بابت رفتار «غیر‌دوستانه» و خارج از تعهد خود، تاوان پس داده و وقتی پاک و تطهیر شدند، دوباره به «جاده مخصوص» بیایند.
اگرچه در «رفیق نیمه راه بودن پژو» تردیدی نبوده و نقد زیادی به رفتار این شرکت در جریان تحریم‌ها وارد است، اما اینکه به این بهانه بخواهیم ایران‌خودرو را از همکاری دوباره با این خودروساز معتبر اروپایی منصرف کنیم نیز چندان توجیهی در شرایط فعلی صنعت و بازار خودرو ایران ندارد.
به باور بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت‌خودرو، رفتن پژو یکی از اصلی ترین دلایل افت تولید و صعود قیمت خودرو در ایران بود و ایران‌خودرویی‌ها مجبور شدند برای تامین قطعات سراغ چینی‌ها بروند، از طرفی جایگزین مناسبی هم برای پژو پیدا نشد و خودروسازان بزرگ دنیا نیز رغبتی برای حضور در ایران از خود نشان ندادند و دوباره این چینی‌ها بودند که پای میز مذاکره با خودروسازان بزرگ کشور نشسته و حتی تا پای خرید سهام نیز پیش رفتند.
در این مورد، دبیر انجمن قطعه‌سازان با اشاره به مزایای همکاری دوباره با پژو می‌گوید این شرکت سال‌ها با ایران‌خودرو و همچنین قطعه‌سازان ایرانی کار کرده؛ بنابراین آشنایی لازم میان طرفین وجود دارد.
ساسان قربانی تاکید می‌کند که اگر می‌خواهیم به توسعه کمی‌و‌کیفی در صنایع خودرو و قطعه کشور دست پیدا کنیم، باید با بزرگان خودروسازی دنیا از جمله همین پژو همکاری مشترک انجام داد و مطمئن باشید چنین اهدافی با خودروسازان چینی محقق نخواهد شد.
به گفته وی، چه خوشمان بیاید و چه نیاید، خودروسازی ایران با پژو گره خورده و اگر این شرکت فرانسوی سرمایه‌گذاری لازم را انجام بدهد و در کنار آن یک رقیب غیر‌فرانسوی نیز راهی «جاده مخصوص» شود، آینده خوبی در انتظار صنعت‌خودرو خواهد بود. قربانی تاکید می‌کند که سرمایه‌گذاری پژو می‌تواند تضمینی باشد بابت ماندش؛ زیرا وقتی به واسطه سرمایه‌گذاری، منافعی در ایران داشته باشد، دیگر نمی‌تواند مانند گذشته منافعش را بگذارد و هر وقت که خواست برود.
دبیر انجمن قطعه‌سازان اما در پاسخ به این پرسش که چرا برخی در مقابل مذاکرات با پژو موضع می‌گیرند، اما حرفی از چینی‌ها نمی‌زنند نیز می‌گوید:به اعتقاد من، ریشه این نوع برخوردها را باید در منافع عده‌ای خاص، جست‌وجو کرد، همان‌ها که دلشان نمی‌خواهد خودروسازان ایرانی با بزرگان دنیا شراکت و همکاری داشته باشند.
به گفته قربانی، مشارکت با بزرگان دنیا به معنای قدرت گرفتن صنعت‌خودرو ایران است و طبعا این موضوع به مذاق برخی خوش نمی‌آید و از همین رو به دنبال آن هستند که خودروسازان کشور با چینی‌ها کار کنند تا همچنان ضعیف بمانند.
با توجه به گفته‌های دبیر انجمن قطعه‌سازان و همچنین تاکید فراوان ایران‌خودرویی‌ها مبنی‌بر تامین انجام مذاکرات برد-برد با پژو، به‌نظر می‌رسد حضور دوباره این خودروساز فرانسوی (حضوری که البته تامین‌کننده منافع ملی بوده و بازار کشور را مفت در اختیار فرانسوی‌ها نگذارد)، می‌تواند کمک کمی‌و‌کیفی زیادی به خودروسازی ایران بکند.
البته خیلی‌ها معتقدند باید از فرانسوی‌ها گذشت و سراغ خودروسازان آلمانی و آمریکایی و ژاپنی رفت، اما وقتی آنها میل چندانی به حضور در ایران ندارند، باید فعلا همین رفیق نیمه راه فرانسوی را دریابیم.
هرچند تردیدی نیست که پژو رفتار نامناسبی با ایرانی‌ها داشته و خودروسازان بسیار بزرگ تر از پژو نیز در دنیا کم نیستند، اما آیا توان مذاکره با آنها برای خودروسازی کشور وجود دارد؟
آیا جایگاه فعلی خودروسازی ایران و مزیت‌های محدود بازار کشور، این اجازه را به مذاکره‌کنندگان خودرویی کشور می‌دهد که پای میز مذاکره با هر خودروسازی که دلشان خواست، بنشینند؟ اصلا کدام خودروساز بزرگ دنیا برای حضور در ایران ابراز تمایل رسمی کرده که حالا برخی به امثال پژو و رنو هم قانع نمیشوند؟
به اعتقاد کارشناسان و حتی خودروسازان، صنعت‌خودرو ایران هنوز در موضع قدرت قرار ندارد و طبعا نمی‌تواند دست بالا را در مذاکرات با همتایان خارجی‌اش داشته باشد و از همین روست که راندن پژو در شرایط فعلی منطقی به نظر نمی‌رسد.
به‌عبارت بهتر، جایگاه جهانی خودروسازی ایران و اوضاع سیاسی و اقتصادی کشور به‌گونه‌ای نیست که بتوان دست روی هر خودروساز بزرگی گذاشت و آن را راهی «جاده مخصوص» کرد، حال آنکه مدیرعامل پژو خود به ایران آمد و پای میز مذاکره نشست.
در واقع نکته بسیار مهمی که در مذاکرات ایران‌خودرو و پژو وجود دارد، آمدن مدیرعامل و مدیران ارشد پژو به ایران است، چه آنکه کم پیش آمده مدیران خودروسازان بزرگ دنیا در این سطح به جاده مخصوص آمده و مذاکراتی مستقیم را با ایران‌خودرو و سایپا انجام بدهند.
از طرفی طبق اخبار رسیده، ایران‌خودرویی‌ها نیز سعی کرده‌اند در مذاکرات جدیدشان با پژو اشتباهات گذشته تکرار نشود و طوری با این خودروساز فرانسوی مذاکره کنند که اتفاقات تلخ دو سال پیش (رفتن ناگهانی پژو) دوباره رخ ندهد.
آن طور که مدیرعامل ایران‌خودرو پس از مذاکرات با همتای پژویی‌اش به رسانه‌های مختلف اعلام کرد، شروطی برای حضور دوباره پژو در ایران مطرح شده و طبعا اگر خودروساز فرانسوی، آنها را نپذیرد، باید بازار ایران را فراموش کند. اگر بنا را بر اعتماد به مذاکره‌کنندگان خودرویی کشور بگذاریم، می‌توان به آینده شراکت دوباره ایران‌خودرو و پژو امیدوار بود، زیرا ظاهرا نه دیگر قرار است ایران‌خودرو از موضع ضعف برخورد کند و نه پژویی‌ها قصد تکرار رفتار گذشته خود را دارند. به اعتقاد کارشناسان، مدیرعامل پژو پیش از ورود به ایران می‌دانسته که ایران‌خودرو چه شروط و انتظاراتی برای شراکت دوباره دارد و با این حساب، به قصد همکاری پای میز مذاکره نشسته و اینجاست که می‌توان با نگاه مثبت به آنچه میان این دو خودروساز در جریان مذاکرات رخ داده، نگاه کرد. به گفته منابع آگاه، ایران‌خودرو حتی قصد دارد حقوق پایمال شده خود را در قرارداد قبلی‌اش با پژو پیگیری کند، چه آنکه خبر می‌رسد در جریان مذاکرات نیز به طرف فرانسوی تاکید شده که ایران‌خودرو حتی یک یورو نیز از حقوق از دست رفته‌اش نخواهد گذشت. در واقع ایران‌خودرویی‌ها این بار تصمیم گرفته‌اند که مصرانه پای حق و حقوق شان بایستند و نه تنها قراردادی محکم را با پژو ببندند؛ بلکه حقوق ضایع شده شان را از این خودروساز فرانسوی پس بگیرند.
ظاهرا پژو نیز دیگر آن مواضع قبلی و نگاه بالا به پایین‌اش را ندارد و حتی مدیرعامل این شرکت در جریان مذاکرات تهران، سه بار بابت ترک ایران ابراز تاسف کرده است. از دید ایران‌خودرویی‌ها، همین ابراز تاسف نفر اول پژو می‌تواند نوعی عذرخواهی باشد و می‌توان از آن، به عنوان تغییر رفتار این خودروساز فرانسوی یاد کرد.
منابع آگاه اما این را هم می‌گویند که ایران‌خودرو قصد دارد در فضایی آرام و به دور از حاشیه، مذاکراتش را با پژو به پیش ببرد و سکوتش از این بابت نیست که توافقی ضعیف را انجام داده است.
به گفته آنها، ایران‌خودرویی‌ها نیز معتقدند که پژو باید گذشته‌اش را جبران کند، اما می‌خواهند این «جبران» در قالب بستن قراردادی محکم محقق شود.
در واقع باور ایران‌خودرویی‌ها این است که پژو اگر سرمایه‌گذاری انجام داده و محصولات مشترک دو طرف را در سبد صادراتی خود قرار دهد، به نوعی ماجرای رفتنش از ایران را جبران خواهد کرد. این در شرایطی است که به اعتقاد برخی کارشناسان، ایران‌خودرو و پژو هر چقدر هم که شراکت خوبی داشته باشند، برخی حاضر به پذیرش آن نیستند، چون با دید سیاسی به این ماجرا می‌نگرند نه اقتصادی.
آن طور که سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی کشور می‌گوید، برخی چندان از موفقیت‌های دولت خوشحال نیستند و انتقادشان به مذاکرات ایران‌خودرو و پژو نیز از همین ناحیه سرچشمه می‌گیرد. لیلاز تاکید می‌کند که اگر با نگاه اقتصادی به صنعت‌خودرو نگاه کنیم، هر خودروسازی که بهترین و ارزان‌ترین محصول را به ما بدهد، می‌تواند همکار و شریک مان شود، حال می‌خواهد پژو باشد یا غیر‌پژو. به گفته لیلاز، نباید مسائل اقتصادی را با دید سیاسی نگاه کرده و صنعت‌خودرو کشور را (به‌خصوص ایران‌خودرو را در ماجرای مذاکره با پژو)، قربانی سیاست کنیم.