توافق هسته‌ای در شرایطی محقق شده است که بسیاری شرط پیشرفت صنعت خودرو در دوران پساتحریم را همکاری مشترک با خودروسازان خارجی می‌دانند. این در حالی است که به اعتقاد برخی کارشناسان، خودروسازان کشورمان قبل از آغاز همکاری با تولید‌کنندگان خارجی باید استراتژی تازه‌ای برای صنعت خودرو کشور و همچنین ترکیب سبد انرژی مشخص کنند.
به این ترتیب این کارشناسان تاکید دارند که شروع تعاملات صنعتی با برندهای معتبر جهانی در دوران پساتحریم نیازمند ارائه استراتژی مشخص و معین صنعت خودرو است تا هنگام پیاده سازی خواسته‌ها، دو طرف بتوانند اهداف خود را اجرایی کنند. با این حال در شرایطی که عمده اظهارنظرهای مسوولان و خودروسازان تاکید به پیشرفت صنعت خودرو از راه سرمایه‌گذاری مشترک برندهای معتبر خارجی در دوران پساتحریم است، اما تاکنون استراتژی مشخصی در زمینه نحوه همکاری با خودروسازان خارجی اعلام نشده و این در شرایطی است که در بحث ورود خودروسازان خارجی تنها شروط وزارت صنعت داخلی سازی 40 درصدی خودروهای تولید مشترک و همچنین توسعه صادرات است. حال آنکه به عقیده کارشناسان، مهم‌ترین موضوع در آینده همکاری با خودروسازان خارجی دارا بودن استراتژی صنعت خودرو با در نظر گرفتن سبد انرژی و سوخت خودرو است.
در این زمینه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به تازگی گزارشی با عنوان استراتژی برندهای معتبر خودروسازی جهان ( تجربه‌ای برای شرایط پسا تحریم و برنامه ششم توسعه) منتشر کرده که این گزارش رویکرد و استراتژی برندهای معتبر خودروسازی جهان و به کارگیری تجربیات آنها در صنعت خودرو کشور در شرایط پساتحریم و برنامه ششم توسعه کشور را مدنظر قرار داده است.
در این گزارش با توجه به اهمیت صنعت خودرو در اقتصاد کشورها به‌خصوص رشد اقتصادی، الگوگیری صنعت خودرو کشور از استراتژی برندهای معتبر جهان را بسیار مهم دانسته است تا خودروسازان داخلی با تعیین رویکرد و نوع استراتژی خود بتوانند تداوم و بقای خود در صنعت خودرو را تضمین کنند.
یافته‌های مطالعه مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که در شروع تعاملات جدید با برندهای معتبر خودروسازی جهان در فضای پساتحریم قبل از هر چیز باید استراتژی صنعت خودروکشور با توجه به سبد انرژی در راستای سند جامع انرژی مشخص شود تا از این طریق نحوه همکاری صنعت خودرو کشور در خصوص حل مشکلات زیست محیطی و دستیابی به مزیت‌های کیفیت، ایمنی و رقابت‌پذیری، همسو با رویکرد صنعت خودرو جهان مشخص شود.
براساس این گزارش، رویکرد غالب اکثر برندهای معتبر خودروسازی جهان بحث کاهش آلایندگی خودروها با کاهش مصرف سوخت براساس تغییر نوع سوخت است. از آنجا که تمرکز اصلی برنامه پنجم توسعه کشور نیز بر موضوع تولید خودروهای دیزلی و هیبریدی است، این گزارش پیشنهاد کرده صنعت خودروی کشور بهتر است رویکرد سرمایه‌گذاری مشترک در فضای پساتحریم را از برندهای فرانسوی و چینی به سمت برندهای آلمانی و ژاپنی تغییر دهد تا ضمن دستیابی به تکنولوژی روز دنیا و بحث کاهش آلایندگی هوا، به مرور بنزین از لیست کالاهای استراتژیک خارج شود.
بررسی تجربه تویوتا و جنرال موتورز
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سه بخش تدوین شده که در بخش اول و دوم به بررسی استراتژی تویوتا و جنرال موتورز در صنعت خودرو و استفاده از سوخت‌های پاک در این شرکت‌ها پرداخته است و در بخش سوم نیز کشورهای اروپایی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
این گزارش تاکید دارد که شرکت تویوتا اهمیت ویژه‌ای به نوآوری و تکنولوژی‌های جدید دارد و مشخصه بارز این برند ایمنی و کیفیت بالا و تولید محصولات دوستدار طبیعت است.
به‌طوری‌که وجه تمایز شرکت تویوتا با دیگر برندهای معتبر جهانی، تولید خودروهای هیبریدی در حجم بالا است.
روند تولید این خودروها از سال 2012 تاکنون افزایش بسیاری داشته است؛ به‌طوری‌که این شرکت در حال حاضر سالانه بیش از یک میلیون دستگاه خودروی هیبریدی تولید می‌کند.
از سوی دیگر یکی از رویکردهای تویوتا تولید خودروهای پیل سوختی (مبدل انرژی شیمیایی به انرژی الکتریکی) با آلایندگی صفر است که جزو استراتژی‌های اصلی آینده این شرکت است. شرکت تویوتا تاکنون بیش از دو دهه است که به فعالیت در این زمینه پرداخته است.
این در شرایطی است که رویکرد شرکت جنرال موتورز نیز شباهت بسیاری با تویوتا دارد؛ به‌طوری‌که این شرکت نیز توجه بسیاری به‌راحتی و ایمن بودن خودرو دارد، اما رویکرد سوم این شرکت توجه به مسائل محیط زیستی در تولید خودرو است و برهمین اساس جنرال موتورز نیز با تولید خودروهای سازگار با طبیعت اولویت خود را خودروهای الکتریکی قرار داده است.
در بخش سوم این گزارش برندهای معتبر اروپایی بررسی شده‌اند که از سال 2007 تاکنون استراتژی خود را تولید خودرو با درصد کم آلایندگی به‌منظور کاهش مصرف سوخت در نظر گرفته‌اند و بر همین اساس برای رسیدن به این اهداف به تغییر نوع سوخت خودروهای تولیدی پرداخته‌اند، به طوری که این برندها از سال 2001 تاکنون به تولید خودروهای دیزلی مشغول هستند. بر این اساس شرکت‌های آلمانی مانند بی‌ام‌و، آئودی و مرسدس بنز 80 درصد از ظرفیت تولید خود را به خودروهای دیزلی اختصاص داده‌اند.
شرکت فولکس واگن نیز که در حال حاضر یکی از گزینه‌های احتمالی برای همکاری مشترک با ایران خودرو است در طول سال‌های 2001 تا 2013 با اختصاص 60 درصد ظرفیت خود به تولید خودروهای دیزلی، سیاست تولید خودرو پاک را دنبال می‌کند.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، به طور میانگین برندهای اروپایی در یک دهه اخیر 50 درصد از ظرفیت تولیدی خود را به خودروهای دیزلی اختصاص داده‌اند که علت اصلی این موضوع نیز کاهش آلایندگی و کاهش قیمت تمام شده بوده است.
کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس با بررسی دو شرکت تویوتا و جنرال موتورز و همچنین برخی خودروسازان اروپایی چنین نتیجه‌گیری می‌کنند که از آنجا که خودروسازان داخلی افزایش تنوع محصول را در برنامه کاری خود قرار داده‌اند و بر همین اساس آینده توسعه صنعت خودرو را وابسته به سرمایه‌گذاری مشترک با برندهای معتبر جهانی می‌دانند، باید در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت خود به تولید خودروهایی با رویکرد مصرف سوخت‌های پاک روی بیاورند. این گزارش همچنین تاکید دارد که خودروسازان ایرانی باید با درس گرفتن از تجربه این برندها، رویکرد سرمایه‌گذاری مشترک در دوران پساتحریم را از برندهای فرانسوی و چینی به سمت برندهای ژاپنی و آلمانی تغییر دهند؛ زیرا استراتژی اصلی برندهای معتبر خودروسازی جهان در سال‌های اخیر تولید خودروهای دیزلی و هیبریدی است. حال آنکه در برنامه پنجم توسعه نیز بر تولید و استفاده از خودروهایی با سوخت پاک تاکید شده است.
این در حالی است که وزارت نفت نیز در سال‌های اخیر تاکید بسیاری بر تولید خودروهای هیبریدی یا سوخت دیزل دارد و در همین زمینه آمادگی خود را برای سوخت رسانی به کلانشهرها اعلام کرده است.
از سوی دیگر در چشم‌انداز ۱۴۰۴ تاکید شده است که از مجموع خودروهای سبک کشور در ناوگان، سهم خودروهای سبک دیزلی باید 24 درصد باشد. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز با توجه به سیاست تغییر سوخت در کشور و تاکید این موضوع در برنامه پنجم توسعه، به خودروسازان پیشنهاد کرده است که رویکرد سرمایه‌گذاری خود در فضای پساتحریم را براین اساس برنامه‌ریزی کند. با این حال شرایط فعلی تولید خودرو در کشور نشان‌دهنده آن است که تولید سواری‌های دیزلی به این زودی‌ها محقق نخواهد شد.
تولید دیزل به جای گازسوز
«کاهش تولید خودروهای گازسوز» و افزایش تولید خودروهای دیزلی و برقی یکی دیگر از مواردی به‌حساب می‌آید که مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی‌های خود به آن توجه داشته است؛ به‌طوری‌که در این گزارش تولید خودروهای گازسوز توسط برندهای مختلف در سال‌های 2001 تا 2013 را بررسی کرده است و تاکید دارد که به دلیل آلایندگی بالای خودروهای گازسوز تولید آنها توسط خودروسازان جهانی با افت بسیاری روبه رو بوده است.
با وجود آنکه تولید خودروهای گازسوز در کشور یکی از اهداف خودروسازان برای کاهش مصرف بنزین بوده است. حال آنکه گاز نیز سوخت مطلوبی برای محیط زیست محسوب نمی شود.
این گزارش تاکید دارد که خودروسازی کشور به‌خصوص شرکت‌های ایران خودرو و سایپا باید با اصلاح رویه‌های گذشته، رویکرد همکاری جدید در شرایط پساتحریم را با برندهای موفقی چون آلمانی‌ها و ژاپنی‌ها مدنظر قرار دهند تا به تولید خودروهای دیزلی و هیبریدی در آینده بپردازند، اما این موضوع در شرایطی باید صورت بگیرد که زیرساخت‌های لازم از جمله تولید گازوئیل با استانداردهای بالا در کشور مورد توجه قرار گیرد.
تدوین استراتژی با سوخت پاک
مرکز پژوهش‌های مجلس، اما در بخشی از گزارش خود تاکید کرده است که تکنولوژی خودروسازان جهان با یکدیگر متفاوت است زیرا هر کدام از برندهای خودروسازی به یک تکنولوژی روی آورده‌اند و استراتژی خود را بر مبنای آن طراحی و اجرا می‌کنند.
این در حالی است که موضوع مهم و موثر در بازار و تولید شرکت‌های خودروساز توجه به منبع انرژی، قیمت تمام شده و سلیقه مشتریان است.
براین اساس استراتژی تولید خودرو براساس تمایل شخصی خودروسازان نیست بلکه مولفه‌های مهم در تولید، منبع انرژی، کیفیت، رقابت‌پذیری و مقاصد صادراتی است که به استراتژی خودروسازها جهت می‌دهد؛ بنابراین خودروسازان داخلی نیز در همکاری مشترک خود با برندهای معتبر باید براساس این مولفه‌ها استراتژی خود را تدوین کنند تا بتوانند به اهداف خود در تولید و صادرات خودرو دست یابند.
از سوی دیگر در حالی که توافق هسته‌ای زمینه سازی‌های لازم برای تعاملات جدید با خودروسازان معتبر جهان را ایجاد کرده است اما خودروسازان باید توجه داشته باشند که قبل از انعقاد هر قراردادی با هر برندی، باید به تعیین استراتژی خود در زمینه ترکیب سبد انرژی در راستای سند جامع انرژی کشور بپردازند. از آنجا که رویکرد غالب خودروسازان جهان تولید خودروهای دیزلی و هیبریدی است بنابراین با توجه به مشکل آلودگی‌های زیست محیطی کشور این موضوع بسیار مدنظر باشد.
خروج بنزین سوزها
موضوع دیگری که گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به آن اشاره دارد، تاثیرات سیاسی تعیین استراتژی خودروسازان است. به‌طوری‌که آنها علاوه‌بر دستیابی به مزیت‌های کیفیت، رقابت‌پذیری، پایین بودن آلایندگی و همگرایی و همسویی با رویکرد خودروسازان جهان به مرور زمان می‌توانند بنزین را از حالت کالای استراتژیک به‌عنوان ابزار فشار در تحریم‌های احتمالی خارج کنند زیرا این موضوع ابعاد سیاسی و امنیتی بسیاری برای کشور دارد. موضوعی که بسیاری از کارشناسان نیز بر آن تاکید دارند و بعد از اولویت اول یعنی محیط زیست بحث ابعاد این موضوع بر سیاست کشور را در رتبه دوم قرار می‌دهند.
اما در بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید شده است که خودروسازان در رویکردهای آتی خود برای انتخاب شریک باید مراقب باشند، به‌خصوص آنکه توجه آنها در محتوای قراردادها باید به گونه‌ای باشد که شرکت‌های خارجی، خودروسازان داخلی را به ابزاری برای فروش محصولات خود تبدیل نکنند. این موضوع از آنجا نشات می‌گیرد که بازار خودرو در کشورهای اروپایی اشباع شده است بنابراین هدف آنها در دست گرفتن بازار داخل است و در این میان خودروسازان نباید بدون انتقال دانش فنی و تکنولوژی به همکاری با این شرکت‌ها بپردازند.
این گزارش تاکید دارد که رعایت دو اصل کلیدی درصد ساخت داخل و سهم صادرات تحت سرمایه‌گذاری مشترک از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.