قیمت خودروهای داخلی این روزها به یکی از چالش‌های جدی میان مشتریان و خودروسازان تبدیل شده است، چالشی که یک طرف، آن را با توجه به فضای اقتصادی کشور و کسبوکار عادلانه می‌خواند و دیگری با در نظر گرفتن کیفیت، ناعادلانه.
در این بین مهمترین انتقاد مشتریان خودروهای داخلی در حالی به قیمت بالا و کیفیت پایین محصولات داخلی است که آنها با قیاس خودروهای داخلی و خارجی، براساس محاسباتی سرانگشتی به این نتیجه می‌رسند که تناسبی میان کیفیت و قیمت داخلی‌ها وجود ندارد. این قیاس در شرایطی صورت می‌گیرد که مشتریان هم‌اکنون شاهد تردد خودروهای مختلف وارداتی در خیابان و جاده‌های کشور هستند که به واسطه تعرفه بالای واردات از قدرت خرید آنها خارج است، بر همین اساس همواره یکی از پرسش‌های مشتریان این است که اگر طبق روال جهانی کیفیت، تعیین‌کننده قیمت خودرو است چرا در ایران کیفیت تاثیری بر قیمت ندارد و هر خودرویی با هر کیفیتی در برخی مواقع روند صعودی در قیمت پیدا می‌کند؟
بنابراین مقایسه میان قیمت و کیفیت خودروهای داخلی با دیگر کشورها در حالی این روزها به یکی از موضوعات مورد پرسش مشتریان تبدیل شده که همواره این سوال مطرح می‌شود که قیمت‌گذاری خودرو تابع چه عواملی است؟
در این بین در شرایطی مشتریان به‌دنبال مهمترین خواسته خود یعنی تناسب میان قیمت و کیفیت هستند که خودروسازان قیمت محصولات خود را منطقی می‌دانند.
خودروسازان معتقدند که قیمت محصولاتشان براساس فضای حاکم بر اقتصاد کشور از جمله نرخ تورم، فضای کسبوکار و میزان دستمزد کارگران تعیین می‌شود؛ بنابراین قیمت‌گذاری تابعی از شرایط روز اقتصادی کشور است.
عوامل موثر بر قیمت خودرو
سال‌ها است که این سوال بطور جدی از سوی مشتریان خودروهای داخلی مطرح است که چرا بابت پلت‌فرم‌های قدیمی و از رده خارج خودروسازان باید هزینه‌ای گزاف بپردازند این در شرایطی است که در بسیاری از کشورها مشتریان، با توجه به تکنولوژی روز جهانی قیمت خودرو را می‌پردازند.
با توجه به سوالات مطرح شده، در این گزارش قصد داریم به مقایسه هزینه تولید خودرو در ایران و جهان بپردازیم.
عموما مشتریان به چهره خودرو از بدنه گرفته تا قطعات داخلی نگاه می‌کنند و براین اساس به مقایسه قیمت محصول داخلی و خارجی می‌پردازند زیرا جذابیت‌های ظاهری و فنی از جمله مواردی است که توجه بسیاری از مشتریان را به خود جلب می‌کند. عواملی که با تکنولوژی خودرو نیز ارتباط مستقیم دارد. برهمین اساس بسیاری از مشتریان همزمان با افزایش قیمت از سوی خودروسازان، خواهان به روز شدن تکنولوژی مورد استفاده در محصولات داخلی هستند. این موضوع که نقش جدی در قیمت تمام شده خودرو دارد، در صورتی که به امکانات فنی و عملکردی قابل توجه در خودرو منجر شود، می‌تواند تاثیر جدی بر قیمت خودرو داشته باشد.
براین اساس یکی از عواملی که مشتریان در ظاهر و عملکرد خودرو با آن ارتباط مستقیم دارند و از سوی دیگر موقع پرداخت هزینه خودرو نیز با آن سروکار دارند، تکنولوژی تولید است که نقش تعیین‌کننده‌ای در قیمت خودرو دارد.
براین اساس برندهای معتبر خودروسازی در کنار سودآوری با تاسیس شرکت‌های تحقیق و توسعه به ارتقای دانش فنی محصولات خود می‌پردازند. این در حالی است که صنعت خودرو ایران تاکنون توجه جدی به این موضوع نداشته است. موضوعی که ضمن بالا بردن توان تولید خودروهای به روز می‌تواند به کاهش قیمت خودرو نیز بینجامد. با این وجود صنعت خودرو کشور نه تنها در طول چند سال گذشته تغییری در تکنولوژی تولید خود نداده؛ بلکه در مواردی به بهانه افزایش هزینههای جاری بر قیمت خودرو افزوده است.
یکی از کارشناسان صنعت خودرو در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در این زمینه می‌گوید: متاسفانه دانش فنی صنعت خودرو در ایران همچون خطوط تولیدی که در کشور وجود دارد، کهنه شده‌اند و همین موضوع باعث شده که صنعت خودرو ما نتواند هزینههای خود را کاهش دهد و خودرویی با قیمت رقابتی را به مشتری عرضه کند.
وی می‌افزاید: یکی از گزینه‌های مهم در بازار کنونی خودرو کاهش هزینه‌ها به منظور عرضه قیمت رقابتی است. هر چقدر تکنولوژی ساخت خودرو بالا باشد جذب مشتری نیز بیشتر می‌شود و به همین میزان این موضوع می‌تواند به تولید خودرویی ارزان کمک کند.
وی با بیان اینکه اين راهكار در كشورهايي مانند هند، چين و كره جنوبي مورد استفاده قرار گرفته و توانسته است سرعت رشد صنعت را تحت‌تاثير قرار دهد، می‌افزاید: بي‌شك جذب سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي در اين كشورها تاثیر بسیاری در افزایش دانش آنها داشته است که با وضعیت کنونی پیش آمده در کشور ما نیز خودروسازان باید مسیر حرکت خود را به این سمت و سو پیش ببرند.
اهمیت تحقیق و توسعه در کاهش هزینه‌ها
با وجود نقش محرز تکنولوژی تولید در کاهش قیمت خودرو، بسیاری از کارشناسان در این باره انگشت انتقاد را به‌سوی شرکت‌های خودروساز نشانه می‌روند. به اعتقاد آنها، نبود تحقیق و توسعه در صنعت خودرو، یکی از مهمترین عواملی است که هزینههای بسیاری را به اين صنعت تحمیل کرده است.
یکی از مدیران ارشد صنعت خودرو با اشاره به اینکه صنعت خودروی کشور به دلیل شرایط سیاسی و اقتصادی تاکنون نتوانسته به جذب دانش روز دنیا از طریق سرمایه‌گذاران خارجی بپردازد، می‌گوید: تحقیق و توسعه یکی از عوامل مهمی است که می‌تواند دانش فنی و تکنولوژی روز دنیا را به صنعت خودروی کشورمان وارد کند تا با گسترش آن هزینههای تولید کاهش یابد.
وی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه سهم تکنولوژی در کاهش هزینه تولید بسیار اهمیت دارد، می‌گوید: برای به دست آوردن تکنولوژی باید به دانش روز دنیا در ساخت قطعات خودرو دست یابیم تا ضمن بالابردن سرعت تولید بتوانیم هزینههای خود را کاهش دهیم. برای رسیدن به این موضوع نیازمند همکاری با خودروسازان معتبر جهانی هستیم.
وی ادامه می‌دهد: 20 درصد تکنولوژی تولید به خودروسازان و 80 درصد آن به نوع عملکرد فنی قطعه‌سازان مربوط می‌شود. در صورتی که این بخش‌ها بتوانند به ارتقای دانش و تجهیزات سخت‌افزاری بپردازند، ضمن تولید به صرفه، محصولی باکیفیت به دست مشتریان می‌رسد.
افزایش بهره‌وری در کاهش هزینه‌ها
یکی دیگر از عواملی که می‌تواند به تولید خودرویی با قیمت مناسب کمک کند و دل مشتریان را به خرید خودروی ارزان امیدوار کند افزایش بهره‌وری در صنعت خودرو است. در حالی که بهره‌وری در شرکت‌های خودروساز معتبر جهانی بین 15 تا 20 درصد است در صنعت خودرو ایران بین 2 تا 3 درصد پیش‌بینی می‌شود. این موضوع در حالی است که براساس آمار ارائه شده از سوی سازمان‌های جهانی خودرو، میزان بهره‌وری صنایع خودروسازی تا 10 سال آینده حدود 5 تا 8 درصد نیز افزایش خواهد یافت. حال آنکه هیچ گونه پیش‌بینی نسبت به افزایش بهره‌وری در صنعت خودرو ایران وجود ندارد.
در این بین بسیاری از کارشناسان معتقدند در صورتی که بهره‌وری در صنعت خودرو افزایش یابد، خودروسازان با رشد تولید نیز مواجه خواهند شد که این موضوع نیز موجب کاهش هزینههای آنها خواهد شد.
این موضوع نیز به ارتقای تکنولوژی از طریق سرمایه‌گذاری خودروسازان خارجی در ایران بستگی دارد و در این صورت مشتریان می‌توانند به خودروهای تازه و با قیمت مناسب امید داشته باشند.
یکی از کارشناسان صنعت خودرو در این باره می‌گوید: مهمترین مزیت بهره‌وري كاهش هزينه‌های تولید است. در صورتی که شرکت‌های خودروساز بتوانند میزان بهره‌وری خود را افزایش دهند ضمن بالابردن سود خود، قادر خواهند بود که محصولی به مشتریان عرضه کنند که قیمت مناسب و رقابتی دارد.
وی می‌گوید: ایجاد بهره‌وری در هر صنعتی نیازمند چند عامل است از جمله اینکه خطوط تولید کهنه تغییر کنند و تکنولوژی تولید به روز شود تا سرعت تولید بالا برود.
در این زمینه بحث بهره‌وری نیروی کار نیز حائز اهمیت است و رابطه مستقیم و متعاملی با فرهنگ کار در هر کشوری دارد. به خصوص در صنعت خودرو که میزان تولید هر خودرو به ازای نیروی انسانی در کارخانه‌ها محاسبه می‌شود و از موضوعات بسیار مهمی است که مدیران خودروسازی همواره آن را رصد می‌کنند و خواستار آن هستند که بهره‌وری نیروی کار خود را بالا ببرند تا افزایش تولید محصولات تحت عنوان انبوه سازی صورت بگیرد که نتیجه آن نیز کاهش هزینه تمام شده تولید و عرضه خودرو با قیمت مناسب تر است.
در همین زمینه براساس آمار سال 1996 کارخانه هوندا ژاپن مستقر در شهر سوزوکا به ازای هر کارمند 6/ 118 خودرو تولید کرده است. اگر بخواهیم در این باره به کارخانه‌های دیگر اشاره کنیم رتبه بعدی به تویوتای مستقر در شهر تاکوکا اختصاص دارد که به ازای هر کارمند 4/ 106 خودرو تولید کرده است. کیاموتورز مستقر در آسان بای کره جنوبی نیز با تولید 3/ 94 خودرو به ازای هر کارمند توانسته رتبه خوبی از خود به جا بگذارد. مزدای مستقر در هیروشیما به ازای هر نیروی کار تعداد 3/ 68 خودرو تولید کرده است. حال آنکه ایران خودرو در آن سال به ازای هر نیروی کار خود تعد 7/ 8 خودرو تولید کرده است.
دستمزد کارگران چالش دیگر خودروسازان
تاثیر دستمزد در قیمت تمام شده، یکی دیگر از متغیرهای تاثیرگذار در قیمت خودرو است که خودروسازان با تکیه بر افزایش هر ساله حقوق و دستمزد _به دلیل تورم سالانه _ توسط دولت، آن را در درخواست افزایش قیمت خود لحاظ می‌کنند.
عاملی که باعث شده تا غول‌های بزرگ خودروسازی جهان به قاره‌ها و کشورهای دیگر عزیمت کنند تا با استفاده از نیروی کار ارزان به کاهش قیمت تمام شده خود بپردازند و سودآوری خود را افزایش دهند.
برهمین اساس، بسیاری از کارشناسان تاثیر دستمزد در هزینه تمام شده تولید را یکی از مزیت‌های ارائه قیمت رقابتی در عرصه رقابت‌های جهانی می‌دانند. براساس آمار جهانی در سال 2014 هزینه هر ساعت دستمزد یک کارگر در شرکت فورد 57 دلار، تویوتا 48 دلار، در شرکت فولکس واگن 38 دلار و در شرکت هیوندایی کیا حدود 41 دلار، در شرکت جنرال موتورز 58 دلار، در شرکت فیات کرایسلر 48 دلار، در شرکت هوندا 49 دلار، در شرکت نیسان 42 دلار، در شرکت هیوندایی کیا 41 دلار و در شرکت بی‌ام‌و 39 دلار است حال آنکه با یک حساب سرانگشتی براساس قانون حداقل دستمزد و پاداشی که شرکت‌های خودروساز برای نیروی خود در نظر می‌گیرند در ایران این میزان حدود 2 دلار است.
با وجود آنکه نیروی کار در ایران ارزان است و این موضوع یکی از مزیت‌های ایران برای سرمایه‌گذاران خارجی است، اما در طول چند سال گذشته یکی از اعتراض‌های شرکت‌های خودروساز هزینه بالایی است که بابت دستمزد به آنها تحمیل می‌شود و علت عمده آن نیروی کار بسیاری است که هم اکنون در این صنعت مشغول به کار هستند.
به اعتقاد خودروسازان تعداد نیروی کار و میزان تولید خودرو با یکدیگر ارتباط مستقیم و تنگاتنگی دارند، حال آنکه این دو بخش در صنعت خودروی ایران با یکدیگر همخوانی ندارند؛ زیرا تعداد نیروی کار در شرکت‌های خودروساز بیش از میزان تولیدات است که این موجب افزایش هزینه دستمزد در این شرکت‌ها می‌شود. برهمین اساس خودروسازان همواره بر کاهش نیروی کار تاکید داشته اند، این در حالی است که براساس آمار جهانی میزان دستمزد شرکت‌های ایرانی به نسبت خودروسازان جهانی بسیار پایین است و این یکی از مزیت‌های نسبی تولید خودرو در ایران محسوب می‌شود که می‌تواند موجب جذب سرمایه‌گذاران خارجی شود.
یکی از مدیران ارشد صنعت خودرو با اشاره به اینکه برای هر صنعتی باید با توجه به ساختار اقتصادی آن کشور اظهار نظر کنیم، می‌گوید: حدود 20 درصد هزینه تولید خودرو در شرکت‌های خودروساز است که 40 درصد از این میزان به حقوق و دستمزد تعلق می‌گیرد؛ بنابراین عدد بسیار بزرگ است.
وی معتقد است که مساله صنعت خودرو در افزایش هزینه تولید میزان دستمزد کارگران نیست؛ بلکه نیرویی است که با توجه به میزان تولید کنونی خودروسازان مازاد محسوب می‌شود.