مشتریان ایرانی در حالی این روزها چشم انتظار لغو تحریم‌های بین‌المللی و ورود خودروهای با کیفیت و ارزان خارجی به کشور هستند که هرچند می‌توان به سطح کیفی محصولات جدید امید داشت، اما در حوزه قیمت با چالشی بزرگ روبه‌رو خواهند بود.
به‌عبارت بهتر، ورود خودروهای با کیفیت خارجی در دوران پساتحریم، اتفاقی محتمل است، اما نکته اینجاست که این «کیفیت» هزینه دارد و بسیار بعید به‌نظر می‌رسد بتوان محصولات مورد‌نظر را در محدوده قیمتی متناسب با قدرت خرید فعلی بخش بزرگی از مشتریان بازار کشور، عرضه کرد. هرچند برخی کارشناسان معتقدند قیمت خودروهای آینده بازار ایران، بسته به آنکه ازسوی شرکت‌های داخلی تولید شوند یا خود خودروسازان خارجی به‌صورت مستقل اقدام به تولید آنها کنند، متفاوت است، اما در کل نمی‌توان به عرضه محصولاتی با سطح کیفی بالا و قیمت پایین، امیدوار بود. در واقع کیفیت خودروهای آینده بازار ایران در شرایطی افزایش خواهد یافت که همزمان با این روند صعودی، قیمت‌ها نیز بالا روند و این یعنی اگر قرار باشد محصولاتی مشابه پراید و پژو 405 و تیبا (ارزان‌ترین خودروهای داخلی)، اما با کیفیتی بهتر، در کشور تولید و عرضه شوند، دیگر نمی‌توان انتظار داشت این خودروهای جدید قیمتی معادل پراید و 405 و تیبا داشته باشند.
در این مورد، مدیرعامل ایران خودرو تاکید می‌کند که جایگزینی خودروها در دوران پساتحریم باید با احتیاط انجام شود؛ زیرا نمی‌توان خودروهایی با سطح کیفی مناسب اما هم قیمت با محصولات فعلی، عرضه کرد. به گفته هاشم یکه‌زارع، مثلا اگر قرار باشد خودرویی مشابه پژوپارس فعلی که حدود 42 میلیون تومان قیمت دارد، عرضه کنیم، قیمت محصول جایگزین قطعا زیر 70 میلیون تومان نخواهد شد. اظهارات مدیرعامل ایران خودرو را یکی از مسوولان ارشد سایپا نیز تاکید کرده و می‌گوید: طبق تحقیقات انجام شده، ارزان‌ترین خودرو خارجی که می‌توانیم در پساتحریم تولید کنیم، 40 میلیون تومان قیمت خواهد داشت؛ بنابراین اگر قرار بر حذف پلت فرم‌ها و خودروهای قدیمی است، این کار باید به‌تدریج انجام شود تا به قشر ضعیف بازار خودرو آسیب کمتری برسد.
به گفته وی، قدرت خرید بسیاری از مشتریان ایرانی در بازار خودرو، با بازه قیمتی 20 تا 30 میلیون و تومان و حتی کمتر، تناسب دارد، حال آنکه اگر قرار بر حذف یکباره خودروهایی مانند پراید و پژو 405 باشد، ممکن است سر این دسته از مشتریان بی‌کلاه بماند. گفته‌های این مقام مسوول در شرایطی است که کارشناسان معتقدند نه فقط در حوزه تولید داخل؛ بلکه در بخش واردات نیز نمی‌توان به عرضه خودروهای باکیفیت و در عین حال ارزان خارجی به کشور، امیدی داشت. به گفته آنها، خودروهای وارداتی خوب نیز با توجه به مسائلی مانند نرخ ارز و تعرفه و عوارض مربوطه، ارزان از آب در نخواهند آمد. کارشناسان تاکید می‌کنند که حتی اگر تعرفه نیز صفر شود، یک خودرو خوب خارجی (مثلا 10 هزار دلاری)، با توجه به نرخ فعلی ارز، با قیمتی حداقل 35 میلیون تومان به دست مشتریان داخلی خواهد رسید.
کیفیت، هزینه دارد
اما ببینیم اینکه گفته می‌شود امکان عرضه خودروهای خوب خارجی با قیمت‌های پایین وجود ندارد، از کجا ناشی می‌شود. در این مورد، دلایل مختلفی از سوی کارشناسان و مسوولان صنعت خودرو کشور مطرح می‌شود که مهم‌ترین آنها، فضای کسب‌و‌کار نامناسب (غیرمشابه با فضای کسب‌و‌کار در خارج از کشور)، است. بر این اساس گفته می‌شود که چون در ایران فضای کسب‌و‌کار مناسبی برای تولیدکنندگان وجود نداشته و آنها با هزینه‌های مالی غیر‌متعارف (نسبت به دنیا) روبه‌رو هستند، عملا نمی‌توان خودرو را با قیمت تمام شده مناسبی تولید و عرضه کرد. در واقع یکی از اصلی‌ترین دلایل قیمت نامتناسب خودروهای داخلی (نامتناسب از این جهت که قیمت‌ها با کیفیت خودروها همخوانی ندارند)، نامناسب بودن فضای کسب‌و‌کار است، فضایی که در آن، بهره‌وری ضعیف است و نزدیک به 30 درصد هزینه مالی به خودروسازان تحمیل می‌شود. در این شرایط، دو نقطه نظر وجود دارد، چه آنکه برخی معتقدند اگر خودروهای خارجی به‌صورت مستقل توسط شرکت‌های مادر در ایران به تولید برسند، قیمت تمام شده آنها کمتر از زمانی است که خودروسازان داخلی اقدام به تولید این محصولات خواهند کرد. در این مورد فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو می‌گوید: قطعا در دوران پساتحریم نمی‌توان انتظار تولید محصولات با کیفیت اما هم قیمت با مثلا پراید و پژو 405 را داشت، اما بسته به اینکه خودروسازان داخلی اختیار تولید محصولات جدید را در دست داشته باشند یا خارجی‌ها، قیمت تمام شده متفاوت خواهد بود. وی با بیان اینکه امکان تولید خودرویی مشابه پراید (ارزان‌ترین خودرو حال حاضر بازار ایران)، با قیمت 7500 دلار وجود دارد، می‌افزاید: این قیمت البته زمانی محقق می‌شود که خودروسازان خارجی به‌صورت مستقل در ایران به تولید مشغول شوند؛ زیرا می‌توانند با افزایش بهره‌وری و پایین آوردن هزینه تولید، از قیمت تمام شده بکاهند. زاوه تاکید می‌کند:اگر قرار باشد خودروسازان داخلی خود اقدام به تولید محصولات جدید کنند، همان خودرو مشابه پراید با قیمتی حدود 9 هزار دلار تولید خواهد شد که این اختلاف قیمتی ناشی از همان هزینه‌های مالی و بهره‌وری است.
اظهارات این کارشناس در شرایطی است که برخی مسوولان صنعت خودرو کشور معتقدند تولید خودروهای آینده بازار ایران توسط خارجی‌ها، در نهایت 10 درصد روی قیمت تمام شده اثر خواهد داشت. در این مورد، مدیرعامل ایران خودرو می‌گوید:کاری که خودروسازان خارجی می‌توانند در ایران انجام دهند، افزایش بهره‌وری است و این موضوع در نهایت تا 10 درصد روی قیمت خودروهای تولیدی اثر خواهد داشته نه بیشتر. یکه‌زارع با بیان اینکه خارجی‌ها تنها تکنولوژی و فناوری را به خودروسازی ایران می‌آورند، تاکید می‌کند:شرکت‌های خارجی هم قرار است در همین فضای کسب‌و‌کاری که ما هستیم، کار کنند و بنابراین برخوردی که با آنها انجام خواهد شد (مثلا از طرف سیستم بانکی)، یکسان است. با توجه به اظهارات کارشناسان و مسوولان صنعت خودرو کشور، به‌نظر می‌رسد مشتریان ایرانی باید به‌نوعی با خودروهای ارزان خداحافظی و خود را برای محصولاتی با قیمتی بالاتر اما با کیفیت آماده کنند.