گمانه‌زنی‌ها برای حضور پروتون در صنعت خودرو ایران همزمان با سفر وزیر صنعت، معدن و تجارت به ۳ کشور آسیای جنوب شرقی و بازدید از کارخانه پروتون مالزی شدت گرفت.
همکاری ایران با پروتون مالزی به دهه ۸۰ شمسی بازمی‌گردد. در آن زمان تنگ‌کو محالین مدیرعامل گروه خودروسازی پروتون در نخستین سمینار مشترک قطعه‌سازان ایرانی و مالزیایی که همزمان با پنجمین نمایشگاه بین‌المللی خودرو در تهران برگزار شده بود، از تمایل دو کشور برای همکاری دو جانبه خبر داده و اظهار کرده بود که پروتون در همکاری با ایران به قابلیت‌های طراحی سیستم‌های آزمایشی و بازبینی و همچنین اتوماسیون کارخانه‌های ایران توجه خواهد کرد. وی معتقد بود که اتوماسیون بالا زمینه‌ساز تولید قطعات و فرآورده‌هایی با خطاهای کمتر و کیفیت بالاتر خواهد بود.
صادرات ۱۲هزار خودرو از مالزی
تجربه ۵۰ساله ایران در صنعت خودرو یکی از مواردی است که مسئولان این شرکت را که بیش از ۳۰ سال از فعالیت آنها در صنعت خودرو نمی‌گذرد، به همکاری‌های بیشتر با ایران ترغیب می‌کند. پروتون که همزمان با شدت گرفتن تحریم‌ها و تحت تاثیر حواشی مسائل سیاسی، محدودیت‌های بین‌المللی، جذاب نبودن بازار و مسائلی از این قبیل ایران را ترک کرد، حال همزمان با ورود خودروسازان خارجی به ایران قصد دارد دوباره به ایران بازگردد و این تمایل را عصر روز شنبه و در نشست تجاری ایران و مالزی در محل اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران به صورت رسمی اعلام کرد.
داتو سری مصطفا محمد، وزیر صنعت و تجارت بین‌الملل مالزی با بیان اینکه این کشور تاکنون ۱۲هزار خودرو به ایران صادر کرده است، گفت: مالزی به دنبال بازگشت پروتون، خودروی ملی خود به ایران است.
وی افزود: مالزی در بخش خودرو، به‌دنبال شرکای جدید است و قصد دارد مدل‌های جدیدی را به بازار ایران معرفی کند. مالزی در دو سایت تولیدی، واقع در شمال مالزی و کوالالامپور، خودرو پروتون را تولید می‌کند و علاقه‌مندیم به بازار ایران بازگردیم.
تولید مشترک با پروتون
این در حالی است که منصور معظمی رییس هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در گفت‌وگو با صمت با تاکید بر تمایل مالزی برای ورود به صنعت خودرو ایران، از رایزنی‌های انجام شده یک شرکت بخش خصوصی با هدف همکاری و تولید خودرو مشترک با پروتون در ایران خبر داده است.
وی افزود: یکی از شرکت‌های بخش خصوصی در حال مذاکره با پروتون با هدف همکاری و تولید خودرو مشترک در ایران است که تاکنون در این سطح مذاکره‌ای انجام نشده بود اما آنچه مسلم است، خریدار خط تولید پروتون در ایران (زاگرس خودرو) است.
معاون وزیر صنعت، معدن و معدن با اشاره به سفر وزیر صنعت، معدن و تجارت به مالزی و بازدید از کارخانه پروتون اظهار کرد: به‌طور قطع شرکتی که اقدام به خرید خط تولید پروتون با هدف تولید مشترک می‌کند، تابع سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت خواهد بود.
معظمی ادامه داد: در سیاست‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت مونتاژ معنی ندارد و این سیاست‌ها اجازه نمی‌دهد که هیچ شرکت خودروساز خارجی وارد ایران شود و اقدام به مونتاژکاری کند بلکه باید با استفاده از توان داخلی و حداقل ۴۰درصد داخلی‌سازی اقدام به تولید کند و به مرور زمان این میزان را افزایش دهد.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که چندی پیش مدیرعامل عظیم خودرو در گفت‌وگو با صمت از خرید خط تولید پروتون مالزی در ایران (زاگرس خودرو) با هدف تولید خودرویی با نشان جدید خبر داد. به گفته رضا عظیمی، این شرکت اقدام به خرید سایت بروجرد که زمانی در آن پروتون تولید می‌شد کرده و ۲ ماه پیش این خط تولید را از زاگرس‌خودرو خریداری کرده و هم‌اکنون نیز در حال رایزنی با چند شرکت برای سرمایه‌گذاری مشترک است تا ضمن تامین سرمایه موردنیاز، اقدام به تولید با نشان آنها کند.
به گفته وی، درحال‌حاضر مذاکرات با ۶ شرکت چینی، ژاپنی و چند کشور اروپایی انجام شده و به نظر می‌رسد مذاکرات یک تا ۳ ماه دیگر به طول بینجامد که پس از آن با نصب فیکسچرها و راه‌اندازی خطوط تولید از سال ۹۶، خودرویی جدید با ظرفیت سالانه ۴۵ هزار دستگاه به بازار عرضه خواهد شد.
سناریوهای پیشرفت در مالزی
این شرایط بهانه‌ای شد تا نگاهی به روند فعالیت صنعت خودرو مالزی و نحوه حمایت دولت این کشور از این صنعت بیاندازیم. بی‌شک دنیای صنعتی امروز در راستای دستیابی به ارزش‌افزوده بالاتر گام برمی‌دارد البته مالزی هنوز تا رسیدن به معیارهای بالای ارزش‌افزوده در صنعت خودرو، فاصله دارد اما با این حال در میان کشورهای حوزه آسه‌آن، اندونزی، تایلند و به‌ویژه مالزی سناریوهای پیشرفت در صنعت خودرو را به خوبی پیاده کرده‌اند.
مالزی در کشورهای حوزه آسه‌آن دارای قوی‌ترین بازار بالقوه برای خودروهای سواری است، البته پیشرفت صنعت خودرو مالزی مرهون حمایت‌هایی است که دولت مالزی از این صنعت به عمل آورده است. در اواخر دهه ۷۰ میلادی دولت سرمایه‌گذاری‌های خود در بخش صنعت و با هدف تقویت صنایع مادر در کشور مالزی را افزایش داد. نخستین شرکت خودروسازی که با حمایت مستقیم دولت مالزی شکل گرفت پروتون بود که کار خود را در سال ۱۳۶۲ شمسی(۱۹۸۳ میلادی) به طور رسمی آغاز کرد.
پروتون از سوی ماهاتیر محمد به‌عنوان خودرو ملی مالزی لقب گرفت و نخستین خودرو ملی این کشور متولد شد
با توجه به تجربه موفق این کشور در راه‌اندازی این شرکت، در سال ۱۳۷۲ شمسی(۱۹۹۳ میلادی) شرکت دیگری در مالزی برای تولید خودرو سواری پا به عرصه نهاد که پرودا نام داشت. در سال ۱۳۷۵ شمسی(۱۹۹۶ میلادی) این کشور به تولید خودروهای سنگین نیز پرداخت.
تاکید مالزی بر داخلی‌سازی
با عقد توافقنامه AFTA (توافقنامه نواحی آزاد تجاری کشورهای آسه‌آن) صنعت خودرو در این منطقه تحولاتی را تجربه کرد. براساس این موافقتنامه، هر خودرویی که به میزان ۴۰درصد ساخت داخل در منطقه آسه‌آن تولید شود، یک خودرو متعلق به این ناحیه است و شامل امتیازات خودروهای تولیدی در این منطقه خواهد بود که براین اساس مالزی نسبت به سایر کشورهای منطقه، تمرکز بیشتری بر افزایش میزان ساخت داخل خودروها داشته است.
تعرفه‌های واردات خودرو در مالزی بسیار بالا بوده و از ۱۴۰ تا ۳۰۰درصد را شامل می‌شد که در میان کشورهای منطقه، مالزی بیشترین تعرفه را داشته است. در حالی‌که برای خودروهای داخلی درصد مالیات به ۲۵ تا ۷۰درصد می‌رسد هرچند در راه آزادسازی واردات، دو کشور مالزی و تایلند بیش از سایران در رقابت هستند.
دولت با ایجاد جاذبه در بازار مالزی سعی در جذب علاقه‌مندان خارجی به این بازار و باز کردن پای آنها به این بازار دارد. با این حال دولت همچنان به حمایت خود از خودروسازان مالزیایی ادامه داده اما با توجه به برنامه‌های سخت‌گیرانه دولت مالزی برای خودروسازان، صنعت خودروسازی مالزی نیز خود را برای ورود به یک بازار رقابتی آماده کرده است.
صنعت تازه پای خودرو در مالزی تصاحب بازارهای داخلی این کشور را مرهون حمایت‌های شدید دولت و تعرفه‌های بالای واردات برای سایر رقبای این صنعت است. به دلیل بالا بودن تعرفه‌ها و مالیات‌های در نظر گرفته شده در مالزی برای واردات خودرو، انگیزه واردات خودروهای خارجی به بازار مالزی پایین است. به لطف حمایت‌های دولتی از صنعت خودرو، بازار داخلی خودرو در مالزی به میزان ۸۰درصد در دست خودروسازان داخلی یعنی پروتون و پروداست.
براساس این گزارش، پیش‌بینی می‌شود باید به فهرست همکاران صنعت خودرو ایران که روز به روز در حال ازدیاد هستند، پروتون را نیز افزود؛ خودروسازی که هرچند ایران را در شرایط تحریم تنها گذاشت اما در زمان حضور خود در کشور توانست موفقیت خوبی را از آن خود کند. باید منتظر ماند و دید.