چشم‌اندازی که موسسه مکنزی از تحولات عمیق صنعت حمل‌و‌نقل و خودرو در سال 2030 میلادی ارائه کرده، دولت ایران را نیز بر آن داشته تا اقدام به آینده‌نگاری خودروسازی کشور در این انقلاب بزرگ کند. بر این اساس دولت به معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری ماموریت داده تا الزامات و ابزارهای داخلی برای تحقق این چشم‌انداز را در ایران مورد بررسی قرار دهد.
طبق چشم‌انداز 2030 موسسه مکنزی، توسعه حمل‌و‌نقل و دگرگونی تکنولوژی خودروها یکی از رویدادهای بزرگ در آینده به‌شمار می‌رود؛ به‌نحوی‌که محصولات برقی و خودران، سهمی بزرگ در جوامع بشری طی 13 سال آینده خواهند داشت و شیوه حمل‌و‌نقل نیز بسیار هوشمند خواهد شد. طبق گزارش‌های منتشره، اکوسیستم صنعت خودرو جهان طی سال‌های باقیمانده تا 2030، در چهار محور کلی دچار تغییر و تحولاتی بزرگ خواهد شد که اولین آنها، «تحول در بازارها و منابع سرمایه‌ای» است. «تغییر در رفتارهای حمل‌و‌نقل و تحولات مربوط به ترجیحات مشتریان»، «توسعه فناوری‌های پیشرفته» و «اشکال رقابت و همکاری درونی صنعت خودرو»، دیگر مواردی هستند که در سند 2030 بر دگرگونی آنها تاکید شده است.
از جمله این دگرگونی‌ها اما می‌توان به مسائلی مانند تغییر در ساختار فعلی فروش خودروها، توسعه گسترده خودروهای اشتراکی، تحولات بزرگ‌تر در حوزه فناوری وسائل نقلیه و در کل تغییر سبک زندگی با محوریت حمل‌و‌نقل اشاره کرد. به‌عنوان مثال در چشم‌انداز موسسه مکنزی2030 پیش‌بینی شده که خودروهای هوشمند و بدون‌راننده و همچنین خودروهای برقی، در سطحی وسیع تولید و عرضه شده و در نتیجه سیستم حمل‌و‌نقل را به کل دگرگون کنند. همچنین در این چشم‌انداز تاکید شده که طی سال 2030 میلادی، «خودرو» دیگر به‌عنوان وسیله‌ای صرفا برای حمل‌و‌نقل، به حساب نیامده و مفاهیم دیگری با محوریت زندگی فناورمحور جایگزین خواهند شد. نکته دیگر اینجاست که طبق چشم‌انداز موسسه مکنزی، در سال 2030، تمایل مردم برای داشتن خودرو شخصی (دارا بودن مالکیت خودرو) کاهش قابل‌توجهی یافته و خودروهای اشتراکی در سطحی وسیع فعال خواهند شد. بر این اساس پیش‌بینی شده که 13 سال دیگر از هر 10 خودرو تولیدی دنیا، یکی برای مصرف اشتراکی فروخته شود و این یعنی در سال 2030 مردم ترجیح می‌دهند به جای مالکیت خودرویی خاص، گزینه‌های اشتراکی بیشتری برای حمل‌و‌نقل خود در اختیار داشته باشند.با توجه به اهداف بزرگ حمل‌و‌نقل در چشم‌انداز 2030، طبعا با یک انقلاب بزرگ در صنعت خودرو جهان طی سال‌های آینده روبه‌رو خواهیم شد؛ به‌نحوی‌که فناوری و تکنولوژی خودروها به‌شدت دچار تغییر شده و با سرعتی بالا به سمت هوشمندتر شدن حرکت می‌کند. بر این اساس، خودروهای خودران و هوشمند و برقی، جایگاهی بسیار بزرگ را در سال 2030 میلادی به خود اختصاص خواهند داد و جهان خودروسازی رفته رفته با محصولات سوخت فسیلی و همچنین فاقد سیستم‌های هوشمند برتر وداع خواهد کرد.
بررسی چشم‌انداز 2030 حمل‌و‌نقل و خودرو در ایران
اما اهمیت چشم‌انداز 2030 حمل‌و‌نقل و خودرو به حدی است که دولت ایران نیز به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری ماموریت داده تا الزامات اجرا شدن نسبی یا مطلق این سند را در کشور مورد بررسی قرار دهد، از همین رو این معاونت قصد دارد با برگزاری سلسله نشست‌هایی با حضور مخاطبان اصلی در حوزه‌های مختلف از جمله خودروسازی، انرژی، فناوری، فضای مجازی و... به یک فکر مشترک درباره لزوم اجرای سند موردنظر و همچنین ابزارهایی که برای دستیابی به این هدف نیاز است، برسد. در همین راستا، دیروز اولین نشست مشترک با حضور میهمانانی در حوزه‌های مختلف (از خودروسازی گرفته تا آی تی) برگزار و مدعوین نظرات خود را در مورد چشم‌انداز 2030 حمل‌و‌نقل و خودرو بیان کردند. در ابتدای جلسه، مهدی الیاسی معاون سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، با اشاره به مصوبه هیات وزیران مبنی‌بر «برنامه ملی آینده‌نگاری» گفت: هدف از این جلسات، برنامه نویسی نیست، بلکه به‌دنبال یک مدل فکری مشترک در راستای چشم‌انداز 2030 (با محوریت حمل‌و‌نقل و خودرو) هستیم. وی افزود: ازآنجاکه یکی از زیرساخت‌های توسعه، تغییر مدل‌های فکری جامعه است، ما نیز به‌دنبال بازنگری این مدل‌ها در جامعه ایران هستیم. در ادامه اما منوچهر منطقی، رئیس شورای ملی آینده‌نگاری صنعت خودرو نیز با اشاره به اینکه فناوری‌های قدیمی صنعت خودرو در حال از بین رفتن هستند، گفت: دنیای خودروسازی در حال حرکت به سمت همکاری‌های مشترک و محصولات اشتراکی است؛ به‌نحوی‌که در چشم‌انداز 2030، از هر سه خودرو تولیدی در جهان، یکی به‌صورت مشترک خواهد بود. وی افزود: کشورهای صاحب صنعت خودرو از جمله چین به‌دنبال محدود کردن برندهای خودرویی خود (از طریق همکاری‌های مشترک) هستند زیرا می‌خواهند مجموعه‌هایی قوی با ارزش افزوده بالا داشته باشند. منطقی در نهایت تاکید کرد: ما تا به امروز در صنعت خودرو نقش پیرو را بازی کرده‌ایم و حالا می‌خواهیم این موضوع را بررسی کنیم که آیا می‌توانیم در چشم‌انداز 2030، همپای با برندهای پیشرو حرکت کنیم یا نه.پس از منطقی اما نوبت به منصور معظمی، رئیس هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران رسید تا وی از اوضاع نابسامان صنایع خودرو و قطعه کشور بگوید. معظمی با بیان اینکه آشفتگی وحشتناکی در خودروسازی کشور به چشم می‌آید، گفت:در این صنعت هیچ کس نمی‌داند جایش کجاست؛ نه مشتریان که مجبورند خودروهای کم‌کیفیت و گران را بخرند، نه خودروسازان که درگیر مشکلات مختلف هستند و نه قطعه‌سازها که ریش‌شان بین قیچی شرکت‌های خودروساز گیر است.
رئیس سازمان گسترش با تاکید بر اینکه دنیا مسیری عکس آنچه خودروسازی ما می‌رود طی می‌کند، افزود:ما با مشکلات بزرگی در صنعت خودرو مواجه هستیم، از جمله تولیدات قدیمی و همچنین آلایندگی، ضمن آنکه در حال حاضر نه خودروسازان کشور حال و روز خوشی دارند و نه قطعه‌سازان. وی ادامه داد: در این شرایط، تولیدکنندگان به جای آنکه دنبال توسعه باشند، در حال جمع کردن کسب‌و‌کارشان هستند. معظمی همچنین با اشاره به مسائلی مانند خودروهای فرسوده و نارضایتی مشتریان از کیفیت خودروها، تاکید کرد: به اعتقاد بنده اگر به‌دنبال چشم‌انداز 2030 در حمل‌و‌نقل و خودرو هستیم، باید اول ذهنیت جامعه را تغییر بدهیم و سپس به‌دنبال چگونگی اجرای آن باشیم. در ادامه نشست دیروز اما نصراله جهانگرد معاون وزیر ارتباطات و فناوری نیز با اشاره به حرکت سریع جهان به سمت فناوری‌های برتر، گفت:در حال حاضر ما با دنیا بین 10 تا 20 سال فاصله تکنولوژی داریم، بنابراین اگر می‌خواهیم از شبکه حمل‌و‌نقل و خودروهای هوشمند در چشم‌انداز 2030 برخوردار باشیم، باید سطح فناوری را ارتقا بدهیم. وی افزود: دیتاها و نرم‌افزارها نقش بزرگ و مهمی در آینده خودروسازی جهان دارند و شبکه حمل‌و‌نقل هوشمند نیز به فناوری‌های برتر آی تی نیاز دارد.اما در بخشی دیگر از نشست دیروز، امیر البدوی قائم‌مقام سابق ایران خودرو و مدرس دانشگاه نیز با اشاره به تکنولوژی عقب‌افتاده در خودروسازی کشور گفت:پیش از هر چیز باید این موضوع را روشن کنیم که آیا با توجه به وضع فعلی، ما نیز باید به چشم‌انداز 2030 بیندیشیم یا مسیری دیگر را لحاظ کنیم. وی ادامه داد: این نگرانی وجود دارد که (در صورت عدم آسیب‌شناسی و ناتوانی در مسیریابی درست) چند سال دیگر دوباره از خود بپرسیم چرا به اهداف این چشم‌انداز دست پیدا نکرده‌ایم.