مقالات خودرو : فنی : دیسک ترمز

دیسک ترمز

بسیاری از رانندگان می‌دانند که روزانه باید مراقبت های کوچکی انجام بدهند تا وسیله نقلیه‌شان در شرایطی خوب و مناسب کار بکند. این موارد عبارتند از: تعویض روغن به طور مرتب، تنظیم باد تایرها و هر از گاهی هم نگاه کردن به مایعاتی که در خودرو اهمیت بالایی دارند. بعضی از اجزاء و سیستم ها به مراقبت و توجه بیشتری احتیاج دارند و بعضی به مراقبت کمتر. در مورد سیستم ترمز هم باید گفت اگر به طور مرتب روغن و لنت ها را تعویض کنید، دیگر نباید نگران چیزی باشید، این طور نیست؟ خب، در جواب باید گفت کاملاً هم این طور نیست. یک بخش از ترمز در این جا از قلم افتاده است، یعنی دیسک ترمز. دیسک بخش مهمی از سیستم ترمز است که وسیله نقلیه را از حرکت باز می‌دارد. دیسک ترمز همان چیزی است که لنت ها با آن درگیر می‌شوند و چرخ های خودرو را از حرکت باز می‌دارند. شاید بعضی افراد شگفت‌زده بشوند که بدانند دیسک ترمز هم، در متوقف کردن خودرو به اندازه لنت ترمز اهمیت دارد. مثل سایر اجزای ترمز، چندین نوع دیسک در بازار وجود دارد. در این مقاله به چند نوع دیسک نگاهی خواهیم انداخت و به نقاط ضعف و قوت آن ها اشاره خواهیم کرد. ادامه مطلب را بخوانید تا درباره انواع و اقسام دیسک اطلاعاتی به دست بیاورید. بعد از خواندن این مطالب می‌توانید تصمیم بگیرید کدام نوع دیسک بیشتر برای خودرو سواری یا کامیون شما مناسب است و چطور باید از آن ها مراقبت کنید.

دیسکهای سوراخ‌دار

دو نوع اصلی از دیسکهای عملکرد بالا وجود دارد: دیسکهای سوراخ‌دار و دیسکهای شیاردار. در این قسمت درباره دیسکهای سوراخ‌دار صحبت خواهیم کرد و در ادامه مطلب صحبت از دیسکهای شیاردار را به میان خواهیم کشید. دیسکهای سوراخ‌دار، همانطور که از اسمشان پیداست، روی سطحشان دارای سوراخ هایی هستند. البته شاید وجود سوراخ روی هر یک از اجزاء ترمز به خصوص روی دیسک، ناشیانه به نظر برسد و در یک نگاه کلی، یک دیسک پر از سوراخ، به معنای آن باشد که سطح تماس بین لنت و دیسک کم است. ولی بهتر است بدانید، وجود سوراخ ها چندین و چند دلیل دارد که با عقل سلیم جور درمی‌آیند. اولین دلیل، وجود حرارت است؛ درگیری لنت ها با دیسک سبب ایجاد اصطکاک و در نتیجه تولید حرارت می‌شود؛ اگر آن حرارت نتواند بگریزد، ترمز ضعیف می‌شود و نیروی متوقف کننده ترمز کاهش پیدا می‌کند. دومین دلیل، تولید گاز است؛ البته، این روزها این موضوع دیگر چندان اهمیت ندارد، ولی موادی که در لنت های قدیمی مورد استفاده قرار می‌گرفتند، باعث می‌شدند بین دیسک و لنت، گاز تولید بشود. آن گاز نیز، نیروی متوقف کننده ترمز را کاهش می‌داد. آخرین دلیل هم چیزی نیست جز آب. اگر خودرو وارد چاله آب بشود، به کارواش برود یا حتی در باران شدید حرکت بکند، دیسکها خیس می‌شوند. یک دیسک خیس، لغزنده است و لنت ها نمی‌توانند به راحتی آن را بگیرند و با آن درگیر بشوند. به این ترتیب، ایجاد سوراخ روی دیسک باعث می‌شود حرارت، گاز و آب به سرعت از سطح آن بگریزند و اجازه بدهند ترمز قرص و محکم عمل بکند. عیب استفاده از دیسکهای سوراخ‌دار این است که سوراخ ها دیسک را ضعیف می‌کنند، درست همانطور که کندن چندین و چند سوراخ روی دیوار خانه، باعث ضعیف شدن دیوار می‌شود. اگر چندین بار پشت سر هم شتابزده و با عجله رانندگی کنید، حتی این احتمال وجود دارد که دیسک بشکند. ولی اگر با خودروهای عملکرد بالا و مسابقه‌ای رانندگی می‌کنید چطور؟ آیا دیسکهای سوراخ‌دار برایتان مناسبند یا باید به فکر نوع دیگری از دیسک باشید که جوابگوی رانندگی پرهیجان شما باشد؟ ادامه مطلب را بخوانید تا جواب این سوال ها را به دست بیاورید.

دیسکهای شیاردار

دیسکهای شیاردار از شیارهایی استفاده می‌کنند که روی یک سطح فلزی تخت تراشیده شده‌اند تا گاز، حرارت و آب را از سطح دیسک دور کنند. می‌توانید شیارها را به عنوان معبرهای کوچکی مجسم کنید که مواد غیرضروری را از سر راه دور می‌کنند. دیسکهای شیاردار در بین رانندگان ماشین های مسابقه‌ای بسیار محبوب هستند، چون نوع رانندگی آن ها طوری است که فشار زیادی به دیسکها وارد می‌شود. همانطور که در صفحات قبل گفتیم، دیسکهای سوراخ‌دار ضعیف و در اطراف سوراخ ها شکننده می‌شوند، به خصوص زمانی که به طور مکرر در رانندگی های تند و سخت شرکت می‌کنند. دیسکهای شیاردار قدری بادوام‌تر از دیسکهای سوراخ‌دار هستند و برای رانندگان ماشین های عملکرد بالا گزینه های مناسب‌تری به شمار می‌روند. با همه این حرف ها، دیسکهای شیاردار هم، تمام و کمال نیستند. ایرادشان این است که لنت ها را خیلی زود ساییده می‌کنند، به همین خاطر، در خودروهای عملکرد بالا بیشتر دیسکها از نوع سوراخ‌دار هستند. البته شاید این نوع سازه برای خودروهای مسابقه‌ای زیاد از حد ضعیف باشد، ولی برای رفت و آمدهای روزمره در خودروهای عادی هیچ مشکلی ندارد. حال بیایید ببینیم اجزاء ترمز در خودروهای سواری و کامیون و موتورسیکلت ها با هم چه تفاوتی دارند، به خصوص در مورد دیسک. ادامه مطلب را بخوانید تا در این زمینه اطلاعات بیشتری به دست بیاورید.

دیسک موتورسیکلت

دیسک موتورسیکلت هم بسیار شبیه به دیسک خودرو عمل می‌کند. دیسک به همراه چرخ می‌چرخد، و هنگامی که ترمز گرفته می‌شود، لنت ها به دیسک می‌چسبند تا چرخ را از چرخیدن باز دارند. می‌دانیم که در موتورسیکلت، چرخ جلو و چرخ عقب مستقل از یکدیگر عمل می‌کنند؛ ولی ترمز اتومبیل، حرکت هر چهار چرخ را همزمان کند کرده و در نهایت آن ها را از حرکت باز می‌دارد. بیشتر موتورسیکلت ها، برای هر ترمز، دسته‌ای جداگانه دارند: یک دسته ترمز برای ترمز جلو و یک دسته ترمز برای ترمز عقب. ترمز جلو تیزتر است و بخش عمده‌ای از نیروی متوقف کننده را تولید می‌کند، ترمز عقب هم در کم کردن سرعت و نگه داشتن موتور به ترمز جلو کمک می‌کند. همانطور که آشکار است، دیسکهای ترمز نقش مهمی در تأمین ایمنی موتورسیکلت ایفا می‌کنند. بیشتر موتورسیکلت هایی که در خیابان ها رفت و آمد می‌کنند، مجهز به دیسکهای سوراخ‌دار هستند ولی بیشتر موتورسیکلت های عملکرد بالا یا موتورسیکلت هایی که بیشتر روی پیست حضور دارند، مجهز به دیسکهای شیاردار هستند. از آن جایی که دیسک موتورسیکلت ها بیشتر از دیسک اتوموبیل ها در معرض دید است، به خصوص در چرخ های جلو، دیسکهای سوراخ‌دار بیشتر جلوه می‌کنند. در واقع، بسیاری از کمپانی های تولید کننده موتورسیکلت، از طرح هایی متنوع و زیبا برای سوراخ ها استفاده می‌کنند یا دیسکها را طوری می‌سازند تا موتورها قوی و سرحال به نظر برسند. متوقف کردن یک موتورسیکلت در مقایسه با متوقف کردن یک کامیون سنگین، به نیروی نسبتاً کمتری نیاز دارد. در ادامه مطلب درباره دیسک ترمز کامیون مطالبی خواهیم آموخت.

دیسک کامیون

از آن جایی که کامیون ها بسیار بزرگ و سنگین هستند، دیسک آن ها  نقش بسیار مهمی در سیستم ترمز ایفا می‌کند. متوقف کردن یک کامیون نیروی زیادی می‌طلبد؛ کم کردن سرعت یا متوقف کردن یک کامیون سنگین، نیاز به اصطکاک زیادی دارد. از طرفی، اصطکاک بین لنت ها و دیسکها حرارت زیادی نیز تولید می‌کند. وزن و حرارت بسیار زیاد بدان معناست که دیسکها در کامیون های سنگین تحت فشار زیادی هستند. دیسکها در کامیون های سنگین، حتی با این که تحت فشار بسیار زیادی هستند، باز هم مثل دیسکهایی که در خودروهای کوچک‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند، عمل می‌کنند. دیسک کامیون ها از آهن یا فولاد ریخته‌گری شده ساخته می‌شوند و بسیار بزرگتر از دیسک خودروهای سواری هستند. از طرفی، بیشتر از دیسک خودروهای سواری به تعمیر و مراقبت احتیاج دارند؛ علت این امر هم این نیست که خود دیسکها دوام کمی دارند، بلکه به این علت است که لنت ها به علت فشار زیادی که به آن ها وارد می‌شود، زود به زود ساییده می‌شوند. اگر لنت های ساییده شده در زمان مناسب تعویض نشوند، ممکن است به دیسکها آسیب برسانند. لنت های فرسوده می‌توانند روی دیسک خراش بیندازند یا حتی آن را به اندازه‌ای خم کنند که به تراشکاری یا تعویض احتیاج پیدا کند. البته این امر در مورد خودروهای سواری هم اتفاق می‌افتد، ولی در مورد کامیون ها بیشتر تکرار می‌شود؛ علت آن هم این است که لنت آن ها زودتر ساییده می‌شود. ادامه مطلب را بخوانید تا با قسمتی از سیستم ترمز آشنا شوید که باعث می‌شود رانندگان ماشین های مسابقه‌ای در پیست یک جور رانندگی کنند و در خیابان یک جور دیگر.

دیسک ماشین های مسابقه‌ای

به برخی از قسمت های ترمز کمتر از بخش های دیگر توجه می‌شود، کاری هم نمی‌شود کرد. برای مثال، به لنت های عملکرد بالا بیشتر از دیسکهای عمکرد بالا توجه نشان داده می‌شود. همانطور که پیشتر ذکر شد، وقتی صحبت از دیسکهای عملکرد بالا به میان می‌آید، البته دیسکهای شیاردار و نه سوراخ‌دار، بیشتر رانندگان حرفه‌ای تمایل به انتخاب آن دارند. مزیت شیارها این است که به گازهای داغ، آب و دیگر خورده ریزها اجازه می‌دهند از سطح دیسک دور بشوند، با این حال، شیارها دوست دارند لنت ها را زودتر ساییده و فرسوده کنند. البته شاید این امر برای بیشتر رانندگان حرفه‌ای اهمیت چندانی نداشته باشد؛ چون بیشتر آن ها لنت هایی از جنس سرامیک یا فیبرکربن روی ماشین هایشان نصب کرده‌اند که دوام زیادی دارد. حرارت ترمزهای عملکرد بالا از طریق چند مجرا نیز خارج می‌شود تا دمای سیستم ترمز بیشتر دفع شود و ترمز نبرد. از آن جایی که شیارها روی سطح دیسک تراشیده شده‌اند، به ناچار مجاری هوا در اطراف لبه دیسک تعبیه شده‌اند. وقتی دیسک می‌چرخد، حرارت از طریق آن مجاری می‌گریزد. وقتی حرارت زیادی در اطراف دیسک وجود نداشته باشد، احتمال بریدن ترمز کم می‌شود و باعث می‌شود ماشین روی پیست مسابقه عملکرد بهتری داشته باشد.