آمارها نشان می‌دهد تولید و فروش خودرو در ایران‌خودرو در تیر ۹۷ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با ۴۸ و ۶۳ درصد و در مقایسه با میانگین سه ماه اول ۹۷ حدود ۲۹ و ۳۸ درصد کاهش یافته است.
آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، هنوز تحریم‌ها شروع نشده است، تولید به میزان 50 درصد از برنامه عقب افتاده است و آمارهای ارائه‌شده از سوی ایران‌خودرو روی سایت کدال سازمان بورس هم این نکته را تأیید می‌کند.
تولید که کاهش یابد، تحویل خودرو به افرادی که اقدام به پیش‌خرید آن کرده‌اند، هم به تعویق خواهد افتاد. پرویز بابایی، کارشناس اقتصادی، بر این باور است که با توجه به اینکه ایران‌خودرو بیش از ۴۹ هزار میلیارد ریال بدهی بانکی دارد و بیش از ۸۲ هزار میلیارد ریال پیش‌دریافت از مشتریان برای تحویل خودرو داشته، با بدهی جاری 131 هزار میلیارد‌ریالی و روند کاهش تولید، امکان تحویل خودرو به مشتریان خود را تا دو سال آینده هم نخواهد داشت. همچنین شرکت سایپا هم بالغ بر ۵۶ هزار میلیارد ریال بدهی بانکی دارد و بیش از ۵۱ هزار میلیارد ریال پیش‌دریافت از مشتریان برای تحویل خودرو داشته است؛ بنابراین مشخص نیست این شرکت چه زمانی بتواند خودروهای پیش‌فروش‌شده خود را تحویل دهد.
خودروسازی که یکی از صنایع بزرگ اشتغال‌زا بود، در دهه اخیر هر روز شرایط بدتری را پیش‌روی خود می‌بیند. کارشناسان از احتمال ورشکستگی این صنعت در ایران سخن می‌گویند. آمار و ارقام هم از حال ناخوش این صنعت حکایت دارد. پرویز بابایی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با «شرق» اعلام می‌کند: زنگ خطر تحریم‌ها در صنعت خودرو به صدا درآمده است.
او می‌گوید: براساس آمار تولید ماه تیر ایران‌خودرو که در سایت کدال سازمان بورس انتشار یافته است، تولید خودرو در تیر ۹۷ در این شرکت به 31هزار‌و 266 دستگاه رسیده است که در مقایسه با میانگین تولید 43هزار‌و 820 دستگاه در سه ماه اول ۹۷، حدود ۲۹ درصد و در مقایسه با تولید 60هزار‌و 414 دستگاه در تیر سال قبل، بیش از ۴۸ درصد افت داشته است.
به گفته این کارشناس اقتصادی همچنین فروش خودرو در تیر ۹۷ در ایران‌خودرو 25هزار‌و 893 دستگاه بوده است که در مقایسه با میانگین فروش سه ماه اول ۹۷ که ۴۲ هزار دستگاه بود، افت ۳۸ درصدی داشته است. درحالیکه در مقایسه با فروش تیر ۹۶ با 70هزار‌و 679 دستگاه، عملا فروش ایران‌خودرو در مقایسه با تیر سال قبل، ۶۳ درصد کاهش یافته است.
او اضافه می‌کند: از لحاظ ریالی هم فروش ایران‌خودرو در تیر ۹۷ به 10هزار‌و 852 میلیارد ریال رسیده است که در مقایسه با فروش 22هزار‌و 266 میلیارد‌ریالی تیر ۹۶، حدود ۵۱ درصد افت را نشان می‌دهد و کل فروش چهارماهه سال ۹۷ ایران‌خودرو به 56هزار‌و 51 میلیارد ریال رسیده است که در مقایسه با فروش 61هزار‌و 15 میلیارد‌ریالی چهارماهه سال قبل حدود ۹ درصد افت داشته است.
بابایی ادامه می‌دهد: هنوز آمار تولید و فروش سایپا و دیگر خودروسازان منتشر نشده است؛ ولی پیش‌بینی کاهش تولید دیگر خودروسازان چندان مشکل نیست و قطعا با کاهش تولید و فروش حداقل ۲۰درصدی در سایر خودروسازان و همچنین کاهش تولید قطعات در قطعه‌سازان و تشدید مشکلات و بیکاری و معوقات بانکی همچنین وصول‌نشدن مطالبات از خودروسازان روبه‌رو خواهیم شد.
دپوی خودروهای ناقص در کارخانه‌های خودروسازی
آرش محبی‌نژاد، دبیر انجمن تخصصی همگن قطعه‌سازان کشور، نیز با بابایی در امکان به‌تعویق‌افتادن تحویل خودروهای پیش‌فروش‌شده هم‌نظر است.
او به «شرق» می‌گوید: تعداد زیادی از قطعه‌سازان نمی‌توانند قطعات را سر موقع برسانند، در نتیجه خودروی ناقص تولید می‌شود و این خودروهای ناقص در کارخانجات دپو می‌شوند.
محبی‌نژاد درباره احتمال ایجاد تأخیر در تحویل خودروهای پیش‌فروش‌شده هم بیان می‌کند: برای خودرو مشتری هست، اما به‌دلیل کاهش تولید، خودروسازان نمی‌توانند به‌موقع محصولات خود را تحویل دهند، اما اینکه چه میزان تأخیر در تحویل رخ می‌دهد؛ به سیاست خودروسازان بستگی دارد. اینکه اولویت آنها تحویل خودروهای پیش‌فروش‌شده باشد یا تحویل نقدی خودروهایی که به‌روز تولید میکنند، قطعا در زمان تحویل محصول تغییر ایجاد می‌کند.
او می‌گوید: درحال‌حاضر تولید خودرو 50 درصد از برنامه عقب است. طبق برنامه باید روزی شش هزار خودرو تولید کنیم، درحالیکه حدودا روزی سه هزار تا سه‌هزارو 300 خودرو تولید می‌کنیم. این وضعیت مربوط به زمانی است که هنوز به 15 مرداد یعنی زمان تحریم‌ها نرسیده‌ایم. اگر به همین منوال ادامه دهیم و سیاست‌گذاری متمرکز و عالمانه‌ای صورت نگیرد، تولید خودرو ممکن است به 20 درصد برنامه برسد.
افزایش بی‌سابقه مطالبات معوق قطعه‌سازان
دبیر انجمن تخصصی همگن قطعه‌سازان کشور با تأکید بر لزوم سیاست‌گذاری درست توسط وزارت صمت، با همکاری کمیسیون صنایع مجلس برای تأمین منابع مالی قطعه‌سازان، از افزایش بی‌سابقه مطالبات معوق قطعه‌سازان خبر می‌دهد.
او می‌گوید: کل مطالبات قطعه‌سازان حدود 15 هزار میلیارد تومان است که برآوردها نشان می‌دهد پنج هزار میلیارد تومان آن مطالبات معوق است؛ درحالیکه باید طبق قرارداد، قطعه‌سازان مطالبات خود را از شرکت‌های خودروسازی 120 روزه دریافت کنند، پرداخت این مطالبات عملا به 240 تا 250 روز رسیده است.
اگرچه گفته می‌شود قطعه‌سازان نسبت به واردکنندگان خودرو ارز بیشتری دریافت میکنند، اما محبی‌نژاد این مسئله را رد می‌کند و ادامه می‌دهد: در کشور به‌طور میانگین 55 درصد قطعات خودرو از طریق منابع داخلی تأمین می‌شود و 45 درصد وارداتی است. سهم واردات به این دلیل به 45 درصد می‌رسد که قطعات برخی خودروها مثل سراتو، ال90 و خودروهای چینی شامل برلیانس و... وارداتی است. او اضافه می‌کند: خودروهای پرتیراژ تا بیش از 80 درصد داخلی‌سازی شده، اما برخی موادش مثل سنسورها و فولادهای خاص وارداتی است و در داخل کشور توان تولید وجود ندارد.
دبیر انجمن تخصصی همگن قطعه‌سازان کشور با انتقاد از قانون مصوب مجلس‌های نهم و دهم عنوان می‌کند: براساس مصوبه مجلس، برخی مواد اولیه مورد نیاز قطعه‌سازی‌ها مثل فولاد، مس و محصولات پتروشیمی در بورس عرضه می‌شود، اما قیمت آن براساس دلار تعیین می‌شود. در نتیجه با وجود آنکه قطعه ساخت داخل است، اما از تغییر نرخ دلار تأثیر می‌‌پذیرد.
او ادامه می‌دهد: درحالیکه تمام نهاده‌های تولید افزایش قیمت دارند، اما شورای رقابت اجازه افزایش قیمت خودرو را نمی‌دهد. این روند به مسئله در صنعت خودرو منجر شده است. تا امروز 90 قطعه‌ساز تعطیل شده‌اند و حدود 70 هزار نفر در صنعت قطعه‌سازی بی‌کار شده‌اند. اگر به همین روند ادامه یابد، نرخ بیکاری افزایش می‌یابد.
کارشناسان خودرو نیز تأمین‌نشدن ارز برای قطعه‌سازان و صنعت خود را عاملی می‌داند که به ورشکستگی این صنعت منجر می‌شود.
به گفته این کارشناسان خودرو، شرکت ایران‌خودرو اعلام کرده قادر به تحویل خودروی تندر 90 پیش‌فروش‌شده نیست و بهتر است افراد «دانگ‌فنگ اس30» را به‌جای پیش‌خرید خود، تحویل بگیرند. او از احتمال ورشکستگی صنعت خودروسازی و بی‌کارشدن جمع زیادی از کارگران سخن می‌گوید، اما حفظ تولید به هر قیمت و تحویل محصول بی‌کیفیتی را که ایمنی کافی نداشته باشد و در وسط جاده خاموش می‌شود، غیرمنطقی می‌داند.