جدای از حضور محصولات وارداتی کشورهای اروپایی در بازار خودرو کشورمان، گرچه خودروسازان قاره سبز در شکل گیری و پیشرفت صنعت خودروسازی ایران تاثیر گذار بوده اند، اما بررسی تاریخچه حضور آنها در صنعت خودروسازی کشورمان نشان از رفیق نیمه راه بودن آنها دارد چرا که همواره در شرایط سخت، فرار را به قرار ترجیج داده اند.
بی شک پس از قرار گرفتن صنعت خودروسازی آمریکا در سراشیبی سقوط، این خودروسازان اروپایی هستند که به برترین خودروسازان جهان بدل شدند و رد پای آنان را می توان در صنعت خودروسازی و بازار خودرو کشورمان نظاره کرد. کافی است نگاهی به تقویم رویدادهای خودرویی در ایران بیندازیم تا شاهد حضورهای گرچه موقتی اما گاها مثمر ثمر خودروسازان اروپایی در خاک کشورمان باشیم؛ خودروسازانی که همواره کلنگ افتتاح خط تولید در ایران را زده اما با کوچکترین رویداد و تحول سیاسی فرار را به قرار ترجیح داده و حتی قید سرمایه گذاری های خود را نیز جهت جلوگیری از ضرر و زیان ناشی از تحریم ها می زنند. نمونه بارز این امر را می توان به وضوح در ورود و خروج چندین باره پژو و رنو در ایران دید.
پژو
مبدا زمانی حضور پژو در صنعت خودروسازی ایران را باید سال 69 شمسی و آغاز خط مونتاژ و تولید محصولات این خودروساز فرانسوی در خاک کشورمان توسط ایران خودرو دانست، هرچند ورود پژو به بازار خودرو ایران در سالهای قبل از انقلاب با محصولاتی همچون 504 و 404 همراه شده است. پس از راه انداژی خط مونتاژ پژو، از سال 73 شمسی نیز ساخت داخلی قطعات خودروی پژو توسط شرکت ساپکو در دستور کار قرار گرفت. پژو بنیان‌گذار روش‌های جدید تولید و تامین در ایران بود و هنوز روش‌های آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارتی می توان گفت که پژو بیش از هر خودروساز دیگری به بازار و مناسبات صنعت خودرو ایران آشناست.
تولیدات محصولات پژو در ایران پس از توقف تولید پیکان به یکی از ستون های اصلی صنعت خودروی کشور بدل شد. پژو به روند رو به رشد و اخذ سودهای کلان از حضور در بازار ایران ادامه می داد تا اینکه اواخر سال 91، به دلیل فشار تحریم‌ها و خط و نشان‌های دولتش، از ایران خداحافظی کرد و حاضر نشد برای ارسال قطعه با ایران خودرو همکاری کند. این تصمیم بیش از آنکه صنعت خودروسازی کشورمان را متأثر کند بر پژو خسارت‌های سنگینی تحمیل کرد. به گونه‌ای که پژو مجبور شد برخی از سایت‌های خودروسازی خود را تعطیل کند و برای جبران بدهی‌های خود چاره‌ای بیندیشد. رخت بر بستن پژو از حضور در ایران بالتبع کاهش تولید خودرو در کشورمان و نیاز مبرم به قطعه از سوی خودروسازان را در پی داشت که تا حدودی باعث خودکفایی ایرانیان در تولید خودروهای پژو و بها دادن به قطعه سازان داخلی شد.
با مطرح شدن برجام، خودروسازان فرانسوی از جمله پژو میل دوباره خود برای حضور در بازار ایران را بدست آوردند اما اینبار صنعت خودروسازی کشورمان رو به گذاشتن شروطی آورد که خروج خودروسازان را به سادگی سابق ممکن نسازد. مدیرعامل ایران خودرو این بار خواستار سرمایه‌گذاری پژو در راه‌اندازی خطوط شد و سرمایه‌گذاری را شرط اصلی بازگشت مجدد پژو به بازار ایران مطرح کرد. پژو در دور جدید همکاری‌ها برخلاف روند قبلی فعالیت‌ها، فقط به ارسال قطعه به ایران محدود نمی‌شد انتقال تکنولوژی و طراحی و تولید مشترک محصولات جدید و به روز را در ایران پذیرفت. بدین ترتیب شرکت ایکاپ به صورت جوینت ونچر با سهم 50 درصد ایران خودرو و 50 درصد پژو در سال 95 به تاسیس رسید. خودروهای عنوان شده برای تولید از سوی این شرکت مدل های پژو 2008، 208 و 301 بودند. ولی با خروج امریکا از برجام که نوید تحریم های شدید علیه ایران را می داد، پژو خیلی زود به صورت گروهی با شریکش سیتروئن از توقف فعالیت هایش در خاک ایران خبر داد.
از محصولات پژو در بازار کشورمان می توان به مدل های 206، 405، روا، پارس، 407، 504، 207، 301، 2008 و 508 اشاره کرد.
رنو
گرچه تاریخچه حضور رنو در ایران، به سالهای دور بر می گردد و اولین خودرو رنو در سال 1297 هجری شمسی به ایران وارد شد. اما همزمان با انقلاب در ایران بود که رنو به واسطه محصول رنو 5 در بازار و صنعت خودروسازی ایران حضوری پررنگ از خود نشان داد. پس از انقلاب، رنو گزینه نخست همکاری با ساپیا شد و محصول رنو 5 که خودرویی به روز به شمار می رفت جایگزین ژیانی شد که قدمتی 25 ساله داشت. سوای تولید رنو 5 در ایران، رنو در سال 81 با امضای قراردادی با سازمان گسترش و نوسازی به ایران آمد تا شریک استراتژیک صنعت خودروی ایران باشد. در سال 82 توافقنامه اولیه تاسیس جوینت ونچری که بعدها رنو پارس نامیده شد میان ایران و رنو به امضا رسید. رنو پارس، به عنوان نخستین جوینت ونچر صنعت خودروی ایران پس از انقلاب، در اردیبهشت ماه سال 83 با سرمایه گذاری مشترک رنو و سازمان گسترش و نوسازی ایران تاسیس شد. تولید خودروهای رنو در قالب این همکاری، در خطوط تولید شرکتهای ایران خودرو و پارس خودرو صورت گرفت. در سال 85، رنو جوینت ونچر جدیدی را به عنوان واحد تولیدی خود در ایران راه اندازی کرد، شرکت اتوشاسی اینترنشنال پارس با ظرفیت سالانه 230 هزار دستگاه، تنها تولید کننده شاسی های خودروهای تولیدی رنو در ایران شد. 77 درصد سهام این شرکت در اختیار رنو و 23 درصد در دست شرکت ربات ماشین است.
نخستین خودروی تولیدی رنو در ایران در قالب رنو پارس، تندر90 بود. تولید تندر90 در اسفندماه سال 85 در پارس خودرو و در اردیبهشت سال 86 در ایران خودرو آغاز شد. در اردیبهشت سال 89 تولید مگان در پارس خودرو شروع شد و در همان سال، رنو موفق شد موتور تندر90 را در مگاموتور برای پارس خودرو و ایران خودرو به تولید برساند. در شهریور 1390، تولید رنو در ایران از مرز 200 هزار خودرو گذشت ،در آبان 1391 این رقم به 300 هزار رسید و در خرداد ماه 1392 رنو 400 هزارتایی شد.
در سال 1393، تولید تندر90 پیکاپ -با کیفیت‌ترین وانت تولیدی ایران- در ایران خودرو آغاز شد و در شهریور 1394 بود که، رنو ساندرو، در پارس خودرو به تولید انبوه رسید. در مردادماه 1395، تولیدات این خودروساز فرانسوی در ایران، از مرز 500 هزار دستگاه گذشت. سرانجام نیز در مهر ماه سال 95 نسخه استپ وی از مدل ساندرو وارد خط تولید شد.
در مهرماه 1395 همزمان با نمایشگاه خودرو پاریس، همکاری های رنو و ایران وارد فاز جدیدی شد. این خودروساز تفاهم نامه‌ای جدید با سازمان گسترش و نوسازی ایران امضا کرد که دربرگیرنده تاسیس جوینت ونچری جدید، ایجاد مرکز مهندسی و خرید رنو برای حمایت از قطعه سازان ایرانی، راه اندازی شبکه پخش، فروش و خدمات پس از فروش و تولید دو مدل از جدیدترین خودروهای رنو در دنیا بود. داستر و سیمبل محصولاتی معرفی شده جهت ورود به خط مونتاژ رنو پارس بودند و حال با بازگشت تحریم ها، اعلام خروج رنو از ایران تمامی این دستآوردها را به صورت معلق درآورده است.
خودروهای وارداتی رنو
گرچه بخش اعظم فعالیت گروه خودروسازی رنو در ایران مربوط به تولید خودرو در ایران است اما رنو بعضی از خودروهای خود همچون داستر، تلیسمان، مگان نسل جدید، کولئوس، فلوئنس را به صورت وارداتی به ایران عرضه می کند. شرکت نگین خودرو به عنوان نماینده رسمی رنو از سال 1387 به واردات خودروهای رنو به بازار ایران مشغول است.
سیتروئن و دی اس
سنگ بنای اولیه شرکتی که امروزه به اسم سایپا می‌شناسیم در سال 1345 زده شده است. در آن زمان ساپیا بین محصولات متفاوت اتومبیل سازان دنیا، سیتروئن را برای مونتاژ انتخاب کرد. در واقع در سال 1344 بود که مجوز ساخت محصولات سیتروئن در ایران صادر شد و در اواخر سال 1345 کمپانی ایرانی تولید خودرو سیتروئن (SAIPAC) ثبت شد. تولید محصول ژیان تا سال 59 در این شرکت ادامه داشت تا در این مدت بیشتر از 123 هزار دستگاه از این خودرو ساخته شود. با کنار رفتن دولت پهلوی، ژیان نیز که دیگر خودرویی قدیمی بود با خط تولید ساپیا خداحافظی کرد.
پس غیبت طولانی سیتروئن در ایران، خودروی زانتیا در سال 80 به خط تولید شرکت سایپا پیوست، اما توقف تولید این خودرو در شرکت سیتروئن موجب شد تا تامین قطعات مورد نیاز برای تولید این خودرو با مشکلاتی مواجه شود به طوری که خروج این خودرو در دستور کار شرکت سایپا قرار گرفت. در این بین شاهد واردات محدود مدل c5 توسط ساپیا بودیم و پس از وقفه ای چند ساله در اردیبهشت سال 95 بود که سیتروئن فرانسه مجددا با سایپا قرار همکاری امضا کرد. یک سال بعد، فعالیت شرکت سیتروئن در ایران پس از 39 سال از سر گرفته شد و با حضور مدیران ارشد این شرکت فرانسوی در کشورمان و انجام مذاکرات نهایی، تابلو سردر شرکت سایپا کاشان به سایپا سیتروئن تغییر پیدا کرد. مدل سیتروئن C3 نخستین و تنها محصولی است که به خط تولید کارخانه سایپا سیتروئن آمد و پیش فروش جزئی آنها نیز صورت پذیرفت.
پس از کنار رفتن تحریم ها و توافقنامه برجام، برند زیر مجموعه پژو سیتروئن به نام دی اس که تازه تاسیس نیز بود ایران را به عنوان یکی از نخستین بازارهای هدف برای سرمایه گذاری و واردات خودرو برگزید. سال 94 بود که با حضور سفیر فرانسه و مدیرعامل شرکت دی اس، سومین شوروم دی اس در دنیا و نخستین آن در خاورمیانه، در تهران افتتاح شد. دی اس سبد محصولاتی شامل مدل های DS 3، DS 4 کراس بک،DS 5، DS 5LS،DS 6WR و DS 7 Crossback را به بازار کشورمان عرضه کرده است.
مرسدس بنز
نقش موثر شرکت های آلمانی در صنعت خودرسازی ایران را می توان در بررسی تاریخچه حضور مرسدس بنز در ایران جست چرا که برخلاف تصور اکثر مردم، ایران‌خودرو نه با تولید پیکان بلکه با تولید محصولات بنز در ایران جان گرفته است. در کارخانه ایران خودرو قبل از آنکه خبری از تولید پیکان باشد در سال 1342 اتوبوس 302 مرسدس بنز روی خط مونتاژ قرار داشت و در کنار ایران‌خودرو، شرکت خاور، کامیون بنز را تولید می‌کرد؛ کامیون ها و اتوبوس هایی که نقش مهمی در سازندگی ایران پس از انقلاب داشتند.
مرسدس بنز پس از انقلاب نیز همکاری خود با ایران را متوقف نکرد تا اوج تعامل مرسدس بنز به دو دوره تاریخی در ایران باز‌گردد که یکی پیش از انقلاب و دیگری طی هشت سال دولت اصلاحات است. طی سالهای 1376 تا 1384 بنز دوباره مدرن‌ترین محصولاتش را در ایران تولید کرد و برای تولید سواری مرسدس بنز کلاس E و C با شرکت ایران‌خودرو به توافق می‌رسد. این شرکت در سال 1382 برای فروش و خدمات پس از فروش بنزهای سواری شرکت ستاره ایران را که تمام سهامش در اختیار بنز آلمان بود، تاسیس می‌کند. برخلاف مدل کلاس c که هیچوقت در ایران به تولید نرسید؛ با تولید مرسدس کلاس E در سال 1385 ساخت بنز سواری در ایران آغاز شد. به مرور زمان با افزایش تنش های سیاسی میان ایران و آلمان، مرسدس بنز به صورت یکطرفه تمام قراردادهای خود را با ایران فسق کرد و پرداخت غرامت 150 میلیون یورویی را به قرار در ایران ترجیح داد.
پس از توافقنامه برجام، که بازگشت بسیاری از شرکت های خودروسازی به بازار کشورمان را در پی داشت، گروه خودروسازی دایملر مجددا در اوایل سال 2016 بود که قراردادی غیرانتفاعی را برای توزیع کامیون‌های مرسدس بنز در ایران با ایران خودرو منعقد کرد که آن نیز با خروج آمریکا از برجام و روی کار آمدن تحریم های آمریکا به بطلان کشیده شد.
اوپل
نخستین محصول اوپل در ایران را بایستی مدل کورسا دانست که مورد استقبال جوانان ایرانی قرار گرفت و هنوز نیز شاهد حضور مدل های قدیمی آن در خیابان های کشور هستیم. اوپل بر خلاف دیگر خودروسازان آلمانی هیچ وقت حضوری ثابت و مثمر ثمری را در ایران تجربه نکرده است. اخد نمایندگی اوپل از سوی شرکت های ایرانی همیشه یا به ثمر نرسید یا با واردات محصولات خیلی اندک به پایان رسیده است. اوج حضور اوپل در ایران، به شرکت توان خودرو بر می گردد که از سال 93 با واردات انگشت شمار و پس از آن در سال 95 با کسب مجوز نمایندگی اوپل به نمایندگی فاقد کارآیی اوپل در ایران بدل شد که در عمل هیچ خودرویی را به کشور وارد نکرد. همین باعث شد که دیگر شرکت ها رو به اخذ نمایندگی از اوپل بیاورند تا بلکه حضور محصولات این برند در بازار ایران محقق شود. پس از توان خودرو، این شرکت ساپرا موتور است که به عنوان آخرین و نمایندگی رسمی فعلی اوپل در ایران شناخته می شود. البته حضور محصولات اوپل حتی با واگذاری مالکیت آن به فرانسوی ها نیز رویایی است که محقق نشد؛ چرا که تا قبل از روی کار آمدن قانون ممنوعیت واردات خودرو خبری از خودروهای اوپل در بازار خودرو نشد.
فولکس واگن
برند آلمانی فولکس واگن یکی دیگر از برندهایی است که با وجود محبوبیت در ایران، نه به سان اوپل تا آن حد ناموفق، اما حضوری کمرنگ را در تاریخ خودروسازی و بازار ایران نشان می دهد. تنها مدلی که از فولکس واگن در ایران تا به امروز به مونتاژ رسیده است، خودرو هاچبک گل است که حدود 15 سال پیش زیر ساخت های لازم برای مونتاژ آن در ایران از سوی شرکت کرمان موتور فراهم آمد. در واپسین ماه های سال 88 بود که خبر توقف تولید فولکس واگن گل شنیده شد تا فولکس واگن پس از تولید 11 هزار دستگاه خودروی گل، با کارخانه های ایران خداحافظی کند.
پس از روی کار آمدن برجام و قوت گرفتن حضور شرکت های خودروسازی در ایران، زمزمه های حضور مجدد فولکس واگن در ایران به واسطه شرکت ماموت خودرو قوت گرفت و خبرها از احتمال راه اندازی خط مونتاژ فولکس توسط ماموت خودرو حکایت داشت که البته شرکت فولکس واگن بارها از عدم رضایت به مونتاژ محصولات خود در ایران خبر داد و تنها راه تجارت با ایران را در واردات خودروهای سواری دنبال می کرد. در این بین که خبر مونتاژ محصولات فولکس در ایران مدام بر سر زبان ها می افتاد، شاهد واردات محصولاتی همچون گلف، پاسات و تیگوان از سوی ماموت خودرو به داخل کشورمان بودیم.
شرکت های متمرکز بر واردات خودرو به ایران
در کنار شرکت های اروپایی که هم محصولاتشان به کشورمان وارد می شده است و هم در تولید و مونتاژ خودرو نیز سهیم بوده اند، شرکت هایی نیز هستند که فقط به ایران به چشم بازار هدف جهت صادرات خودرو نگاه کرده اند. از این شرکت ها می توان به ب ام و، مینی، پورشه، آئودی، بورگوارد، ولوو و ... اشاره کرد. البته زمزمه های حضور برند جگوار لندرور نیز در سالهای اخیر زیاد به گوش می رسید و نمایندگی فروش آماده افتتاح این برند واقع در چهار راه پارک وی تهران به این خبر قوت بخشیده بود که حال با مطرح شدن قانون منع واردات خودرو گویا باید منتظر تغییر کاربری این واحد تجاری منقش به تصویر محصولات جگوار لندرور باشیم.